________________
૧૮૮
ચીનના
દેરડાં, સામાન સર્વે નાશ પામ્યાં હતાં. વહાણના ડક્કા ઉપરની સર્વે ચીજો સમુદ્ર ખેંચી ગયા હતા. વહાણુ ધવાયલા પક્ષીની પેઠે લથડી ખાતું હતું. તરત જ કપ્તાનની આજ્ઞાથી ખલાસીએ વહાણના તાત્કાલિક સમારકામમાં મડી ગયા. ત્રણ ચાર દિવસે સુધી થીગડથાગડ કામચલાઉ સમારકામ કરવામાં આવ્યું. રસ્તામાં મળેલ એક વહાણે એમને ઘેાડી ભોજનસામગ્રી અને બીજી વસ્તુએ આપી.
તારાચંદ પંદર દિવસે શાંગહાઇ પહોંચ્યા. અહી` દશ લાખની વસ્તીવાળા શહેરમાં પાતે એકલવાયેા લાગ્યા. કાઈ ભાષા જાણે નહિ. પેાતાને ભાંગી ત્રુટી અંગ્રેજી આવડે. એક બદરના અંગ્રેજ અધિકારીને પોતાના આડતીઆનું ઠેકાણું પૂછ્યું. અંગ્રેજ અધિકારી સારા માણસ હતા. એણે ગાડી કરી આપી. ત્યાંથી આડતીઆને ત્યાં પહોંચ્યા. આડતીઓને દુભાષિયા મારફતે અંગ્રેજીમાં પોતા માટે જુદાં મકાનની વ્યવસ્થા કરવા કહ્યું. એક ધર ભાડે લઈને રહ્યા. પરંતુ ચીનાઈ ભાષાના જ્ઞાન વગર આ દેશમાં આગળ કામકાજ ચાલી ન શકવાની તેમને ખાત્રી થઇ.
ચીન અતિ વિશાળ દેશ છે. આ સમયે એવું સામ્રાજ્ય મ'ચુરીઆ, મંગાલી, કારીઆ, ટીબેટ, ઇન્ડાચાઇના, ચીનાઇ તુર્કસ્તાન વિગેરે ઘણા દેશાનું અનેલ હતુ. ચીનમાં હજી યુરાપીયનાના પ્રવેશ શરૂ થયા હતા. વેપાર માટે આવેલાં તે મુસદ્દીઓએ હજી જમીનાના અને બંદરાને કમો સંપૂર્ણ રીતે લીધેા નહાતા. ચીનમાં બહુ ગીચ વસ્તી છે. લગભગ ૪૦ થી ૪૫ કરે!ડ ચીનાઓ ચીનમાં વસે છે. જમીન ઉપર રહેવાની પ્રજાને પૂરતી જગ્યા ન મળવાથી વસ્તીના ક્રેટલાક ભાગ નદીઓમાં—મેટામાં રહે છે.
