________________
બજારનો
થતા મોતી, માણેક, તેજમતુરી અને વિવિધ માલના અવરજવરથી ખીલી ઊઠેલું સુરત તે પ્રસંગે સનારી સુરત કહેવાતું હતું.
વીસમી સદીની શરૂઆતમાં હિંદના કે કંપની સરકાર સામે ઉન્માદે ચડવાથી ઈંગ્લાંડના રાજાએ (સામ્રાજ્ઞી મહારાણી વિકટેરીયા) હિંદને વહીવટ હાથમાં લીધે. અને તેમણે પ્રજાને અભયવચન આપવાથી દેશમાં શાંતિ પથરાણી.
તેમણે પશ્ચિમ હિંદની રાજધાની માટે ગુજરાત અને મહારાદ્ધનું સંધિસ્થાન મુંબઈને ટાપુ પસંદ કર્યો. અને સુરતથી રાજધાની ફેરવીને ત્યાં થાણું નાખ્યું.
સુરત કરતાં મુંબઈને ટાપુ હિંદીમહાસાગરના અવરજવર માટે વિશેષ અનુકુલ તિરતા બંદર જેવો] હતો. તેમાં રાજરિયાસતના કેમ્પ નખાવાથી એ થોડા ઝુંપડાવાળા ટાપુને ઉત્કર્ષ શરૂ થયો અને ભૂમિની પ્રભાવિકતા ખીલી ઊઠતાં તેના તરફ આસપાસના, દૂરના અને પરદેશના વેપારીઓનું આકર્ષણ થયું હોય તેમ જોતજેતામાં વસવાટ અને વેપાર ખીલવા લાગ્યો. શ્રીમંતને અહીંથી દેશ–પરદેશ સાથે પેટભરીને વેપાર ખેડવાને અનુકૂળતા મળવા લાગી તેમ ગરીબોને જીવનનિર્વાહ માટે નોકરી-કામગીરી મળી રહેવાથી મુંબઈ શહેર ગરીબો અને તવંગર સૌનું આશ્રયસ્થાન થઈ પડયું..
સુરતને રાજધાનીને લાભ જતાં વેપાર-વણજ પણ મુંબઈ તરફ ઘસડાવા લાગે. વહાણને અવરજવર ઘટી જતાં લાકડાને ઉપાડ પણ ઘટ એટલે રાયચંદ શેઠનું મન મુંબઈ તરફ આકર્ષાયું.
તેમને ઘરે સંવત ૧૮૮૭ માં પુત્ર રત્નની પ્રાપ્તિ થઈ હતી. પુત્રના લક્ષણ પારણામાંથી જણાય ' તેમ તેના પુત્ર પ્રેમચંદની
