________________
નમાં પ્રવેશ થઈ શકે જ નહિ. સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ સમજવા ચાટે છે કે સંસ્કૃતમાં અનેકાન્તજયપતાકા, સ્યાદાદરાનાકર, સ્યાદ્વાદકલ્પલતા વિગેરે ઘણુ ગ્રન્થો છે, પરંતુ તે તમામ પ્રત્યે વિદ્વાન લેકને ઉપયોગી છે. સાધારણ જનસમાજ માટે તે સરલ ભાષામાં તેવા અનુવાદની ઘણું જરૂર છે. કેટલાક વિદ્વાને તે ઉપર પ્રવૃત્તિ કરવા લાગ્યા પણ છે. આશા છે કે તેને પણ આસ્વાદ જરૂર થોડા સમયમાં જનસમાજ લેશે. આમાં ખાસ કરીને હું જણાવીશ કે-તમામ પ્રકારની ખટપટે છડી કેવલ જગતના જીની આગળ પરમાત્મા મહાવીરના તત્વોનું અવલોકન કરાવવાનું કામ જે ત્યાગી મહાત્માઓ કામ કરે તે થોડા સમયમાં જગતનાં તમામ દર્શન કરતાં જૈનદર્શન એક અગ્ર ગણ્ય થઈ પડે તેમ છે. દરેક જીવ તેને અવલકવા પણ ઉત્સાહી છે. આટલું કહ્યા પછી પ્રસ્તુત વિષય પર લગાર ઇસારે કરી વીરમીશ.
દરેક પદાર્થમાં સત્ત્વ, અસ, ઉભય, અવક્તવ્ય વિગેરે ધર્મો જ્યારે વિદ્યમાન છે ત્યારે તે ધર્મોને ઓળખાવવા માટે આપણી પાસે બીજું કયું સાધન છે કે જે દ્વારા તે ધર્મયુકત પદાર્થનું જ્ઞાન થઈ શકે એવું જો કોઈ સાધન હોય તો કેવળ સપ્તભંગી જ છે તે સપ્તભંગી એક જ પદાર્થમાં કોઈ અપેક્ષાએ સત્ત્વનું જ્ઞાન કરાવે છે ત્યારે બીજી અપેક્ષાએ તેજ પદાર્થમાં અસત્ત્વ છે એમ પણ બહુજ સારી રીતે સમજાવે છે. અને એથી પણ ત્રીજી અપેક્ષાએ ઉભયની સત્તા પણ તે પદાથ માં સમજાવે છે. તથા તે પદાર્થ અવકતવ્ય છે એમ પણ બહુ નિડરતાથી કહેવામાં આવે છે. આવી રીતે સાપેક્ષ પણે એક પદાર્થનું સાત ધર્મો દ્વારા જે જ્ઞાન કરાવે તેને સપ્તભંગી કહેવામાં આવે છે. દષ્ટાન્ત તરીકે જે ઘડો મારીને બનાવવામાં આવેલો હોય તે ઘડામાં માટી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ સત્તા રહેલી છે, નહિ કે સુવર્ણ વિગેરેની અપેક્ષાએ. તથા જે
