________________
vvvvv
નય-નિક્ષેપ
૨૯૩ ઉત્તર-કથંચિત્ છે, કથંચિત્ નથી અને કથંચિત અવકતવ્ય છે.” વસ્તુ સ્વ દ્રવ્યાદિની અપેક્ષાએ છે, પર દિવ્યાદિની અપેક્ષાઓ નથી. અને તે ધર્મો એકી સાથે કહી શકાતા નથી. તેથી અપેક્ષાએ અવકતવ્ય છે. તે “સ્યાત અસ્તિ, નાસ્તિ, અવકતવ્ય” નામક સાતમો ભંગ છે.
પ્રશ્ન ૧૮૫-પ્રમાણ વાકય કોને કહે છે?
ઉત્તર-સપ્તભંગીને પ્રમાણ વાક્ય કહે છે. અર્થાત્ અનંત ધર્માત્મક વસ્તુને પ્રધાનપણે કહેનાર વાક્યને પ્રમાણ વાક્ય કહેવાય છે. અને તેને જ “સકલાદેશ” કહે છે.
પ્રશ્ન ૧૮૬-નય વાક્ય કોને કહે છે?
ઉત્તર–અનંત ધર્માત્મક વસ્તુના ઈતર અંશને ગૌણ કરીને એક અંશની પ્રધાનતાથી કહેવાવાળા વાક્યને નયવાક્ય કહેવાય છે. અને તેને “વિકલાદેશ” કહે છે.
પ્રશ્ન ૧૮૭-નિશ્ચય કોને કહે છે?
ઉત્તર–વસ્તુના શુદ્ધ, મૂલ અને વાસ્તવિક સ્વરૂપને નિશ્ચય કહે છે. અર્થાત્ વસ્તુને નિજ સ્વભાવ જે સદા રહે છે, તે નિશ્ચય છે. જેમ કે–નિશ્ચયમાં કોયલના શરીરમાં પાંચ વણું છે. કારણ કે પાંચ વર્ણવાળા પુદ્ગલથી બનેલ છે. નિશ્ચયથી આત્મા સિદ્ધ સ્વરૂપ છે. નિશ્ચયમાં જ્ઞાન પ્રધાન રહે છે.
