________________
બંધ તત્વ
૨૪૯
કેઈમાં આત્માના આનંદ ગુણને રોકવાની, તે કઈમાં આત્માના અનંત શકિત ગુણને ઘાત કરવાની શકિત હોય છે. આ રીતે ભિન્ન-ભિન્ન કર્મ-પુદગલમાં ભિન્ન પ્રકારની પ્રકૃતિઓનો બંધ થવો તે “પ્રકૃતિબંધ” કહેવાય છે. કેઈ ગોળી એક સપ્તાહ, કેઈ ગેળી–એક પક્ષ, કેઈ એક મહિના સુધી તેને પ્રભાવ બતાવી શકે છે. ત્યારબાદ તે વિકૃત થઈ જાય છે. તે ગોળીની કાળ મર્યાદાની સમાન કર્મોની પણ કાળમર્યાદા હોય છે, તેને “સ્થિતિબંધ” કહેવાય છે. સ્થિતિ પૂર્ણ થવા પર તે આત્માથી પૃથક થઈ જાય છે. કેઈ ગોળી રસમાં અધિક મધુર હોય છે, તે કઈ ઓછી મધુર હોય છે. કઈ રસમાં અધિક કટુ હોય છે તે કઈ ઓછી કટુ હોય છે. તે રીતે કર્મ પુગલમાં શુભાશુભ રસ ઓછી-વધતી માત્રામાં હોય છે. કર્મોમાં તીવ્ર-તીવ્રતર –તીવ્રતમ–અતિ તીવ્ર, મંદમંદતર-મંદતમ-અતિમંદ શુભાશુભ રસેને બંધ થવે તે “સબંધ” છે.
કેાઈ ગોળી પ્રમાણમાં નાની હોય છે, તે કઈ મેટી હોય છે. એ રીતે ભિન્ન-ભિન્ન કર્મ પુદગલમાં જૂનાધિક પરમાણુનું હોવું “પ્રદેશબંધ” કહેવાય છે.
પ્રશ્ર ર૫૬-ચાર બંધ બાંધવાના ક્યા કારણો છે?
ઉત્તર-પ્રકૃતિ અને પ્રદેશ બંધ થવાનું કારણ મન, વચન, કાયાના પેગ છે. સ્થિતિબંધ અને અનુભાગબંધનું કારણ કષાયે કેધ, માન, માયા, લેભ, રાગ, દ્વેષ છે,
