________________
૧૯૬
તવ પૃચ્છા પ્રશ્ન ૧૮-શુકલધ્યાનના કેટલા આલંબન છે?
ઉત્તર–શુકલ ધ્યાનના ચાર આલંબન આ પ્રકારે છે– (૧) ક્ષમા (અક્રોધ-સહિષ્ણુતા) (૨) મુક્તિ (નિર્લોભતા), (૩) આર્જવ (કપટ ત્યાગ), અને (૪) માર્દવ (માન ત્યાગ).
પ્રશ્ન પ૯-શુકલધ્યાનની ચાર અનુપેક્ષાઓ કઈ કઈ છે?
ઉત્તર-(૧) અનંતવનિંતાનુપ્રેક્ષા-ભવ પરંપરાની અનંતતાની ભાવના કરવી.
(૨) વિપરિણામાનુપ્રેક્ષા – વસ્તુઓને વિવિધ પરિણમન પર વિચાર કર.
(૩) અશુભાનુપ્રેક્ષા-સંસારના અશુભ સ્વરૂપ પર વિચાર કર.
(૪) અપાયાનુપ્રેક્ષા-આશ્ર અને કષાયથી જીવને થવાવાળું દુ:ખ તો સંસારવૃદ્ધિના કારણેનું ચિંતન કરવું.
પ્રશ્ન ૬૦-ડ્યુસર્ગને અર્થ શું છે?
ઉત્તર-બુત્સર્ગને અર્થ છે–ત્યાગ. અંતઃકરણથી મમત્વરહિત થઈને આત્મ-સાનિધ્યથી પર વસ્તુને ત્યાગ કર “બુત્સર્ગ” તપ છે. તેના મુખ્યતઃ બે ભેદ છે – (૧) દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ અને (૨) ભાવ વ્યુત્સર્ગ. - પ્રશ્ન -દ્રવ્ય વ્યસર્ગ કેને કહે છે?
ઉત્તર-આત્માથી ભિન્ન દ્રવ્યને ત્યાગ દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ કહેવાય છે. તેને ચાર ભેદ છે-(૧) શરીર વ્યુત્સર્ગ, (૨) ગણ વ્યુત્સર્ગ, (૩) ઉપધિ વ્યુત્સર્ગ અને (૪) ભક્તપાન વ્યુત્સર્ગ.
