________________
૨૪
કુશળ સંગીતકાર મેઘમલ્હાર રાગ છેડે તે અકાળે મેઘરાજાનું આગમન થાય છે. હિંડોલ રાગ ગાતાં હિંડોળો હીંચવા માંડે છે. દીપક રાગ છેડતા દીવેટ અને તેલથી પૂરેલી દીવીઓની દીવેટો અચાનક પ્રગટી ઉઠે છે. યાને દીપકે પ્રગટે છે. પૂરીયા રાગ સાંભળતા સાંભળતા શ્રોતાજને નિદ્રાધીન બની જાય છે. દુધ દેહતી વખતે સંગીત ચાલતું હોય તે ગાય-ભેંસ વિ. પ્રાણીઓ અધિકાધિક દૂધ આપે છે. સંગીતના પ્રભાવે રાજ્યમાં ટી. બી. જેવા દર્દીઓ પણ સાજાતાજા બની જાય છે.
કવિની કવિતા કહેવત છે કે “જ્યાં ન પહોચે રવિ ત્યાં પહોંચે કવિ.” कवि करोति काव्यानि रसं जानन्ति पंडिताः ॥
કવિવરે કાવ્યની ગૂંથણી કરે છે પણ એને ખરે રસ અનુભવીઓ માણે છે. કવિની કવિતામાં રહેજે તે કાળનું વાતાવરણ ચાલ-દેશી-રાગ ભાષા વિ.ની છાયા જોવામાં આવે છે.
પ્રાચીન પૂજા અથવા સ્તવનેની ચાલ-દેશી તરફ નજર કરશો તે જણાશે કેવી કેવી દેશીઓ હોય છે. જેવી કે-ઈડર આંબા આંબલીરે મારે પિયુડો ગયે પરદેશ” “જોબનીયાને લટકા' “સખીરી આવ્યો રે વસંત અટારડે” વિ. વિ.
આથી સમજી શકાય છે કે આમ જનતામાં જે દેશી-ચાલ વિ. પ્રચલિત હોય તે જ રાગ–ચાલ યા દેશમાં સ્તવને વિ.ની રચના કરવામાં આવે તે રહેજે તે ગીતે લેક જીભે ચઢી જાય છે.
એટલે આ પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં અન્યાન્ય અનેક કવિવરેએ આધુનિક દેશીઓ-ચાલેને ઉપગ કર્યો છે. અને તેથી જ પ્રત્યેક નગર-ગામ પુરના મંદિરે મંદિરે આપણને એ ભાવવાહી સ્તવને સાંભળવા મળે છે.
પૂર્વાચાર્યોના સ્તવનેની દેશીઓ અત્યંત પ્રાચીન હોવાના કારણે આધુનિક જનતાને કંઠસ્થ કરવા અઘરા લાગે છે. તેને ભાવ પણ
