________________
(૧૮) . “અને તમેં ધડક્ત હયે વિશિષાએ પૂછયું. એને બધુ અંધકારમય જણાયું. એને લાગ્યું કે એની આશાઓનું નિકદન વળી શુ હતું, એનું ભાગ્ય એને દશે દેતું હોય એમ જણાયું. - “મારો તે અરણ્યમાં જઈ તપ કરવા વિચાર છે? આવતી કાલના સુપ્રભાતે મારા જીવનને પુનરૂદ્ધાર થશે. જંગલમાં જઈ તપ કરવાને આ શરીર રવાને થશે.”
- તીક્ષણ બાણની માફક ખુંચતા એક એક શબ્દોએ આ બાળાની આશાને નાશ કરી એના કુમળા હૈયાને વિયું. આ તમ્મર આવતાં જણાયાં. એને કંઠ-સ્વર રૂંધાવા લાગ્યા અતિશય દુઃખના બેજાથી એને અંધારાં આવ્યાં. નતે ચીસ પાડી શકી, તેમ પતિ સામે નતે એક શબ્દ પણ બેલી શકી. આશાભરી બાળા આ વાકય સાંભળીને દુઃખથી બેભાન જેવી બનીને ધરણી ઉપર ઢળી પડી–એને મૂર્છા આવી.
: એની મરણોન્મુખ સ્થિતિ જોઈને વિશ્વજીત ગભરાયે. અત્યારે પોતે એકલે હતે. શું કરવાથી એની મૂર્છા વળે એ વિચારે એ મુંજાયે. એણે વિશિષ્ઠાને પંખાથી પવન નાખવા માંડે. એ સુંદર વદન ઉપર નિર્વિકારપણે પાણી છાંટવા લાગ્યું. એક ફરજ તરીકે દુઃખી મનુષ્ય તરફના મનુષ્યધર્મને લઈને જે કરવું ઘટે તે એણે નિર્વિકારપણે કર્યું. એ આત્મા જાગ્રત થયેલ હતું. જાગૃત થયેલા આત્માને ગમે તેવાં મેહબંધને પણ ગમે તેવી સ્થિતિમાં એને બાંધી શકતાં નથી.
