________________
૧૫૭), હેય, સાથે તપ કરવામાં–કાર્યસિદ્ધ થાય ત્યાં લગી આહાર પાણીને પણ દેશટે આહાય. ભાવના તે એમાં ભળેલીજ હાય કેમકે સામાન્ય રીતે પણ દઢ ભાવના વગર આવી સ્થિતિ ઉપર આવી શકાય નહીં. અને તેમાં પણ ધીરેધીરે ભાવનાનું બળ વૃદ્ધિ પામતું જાય તે પછી ઈષ્ટ પ્રાપ્તિમાં શી વાર લાગે?
એ તપ કરનાર બદ્ધ મતને વધનજર હતે. એના દર્શનમાં એ વિદ્વાન હતે. કાંઇક ચારિત્ર શિલ હોવાથી એ. દરેકને પ્રિય હતા. એને પણ પિતાના દર્શનની ઉન્નત્તિ કરવાની ઘણું મહત્વકાક્ષા હતી. પિતાના દર્શન ઉપર અન્ય દર્શનીયે આઘાત કરી જાય એ એના મનમાં અસહ્યા લાગતું. એને પણ મનમાં થતું કે આપણી પાસે પણ કંઈક દિવ્ય શક્તિ હોય તે કેવું સારૂં? એ વિદ્વત્તાની અપૂર્વ શક્તિથી દરેકની ખબર લેવાય. સમર્થ વાદીને પણ પરાજય કરી શકાય. પરંતુ એ બધું સરસ્વતી પ્રસન્ન થઈને વરદાન આપે તેજ બની શકે એમ હતું. માટે જ એણે જીવ ઉપર આવીને સરસ્વતી આરાધનાનું સાહસ ખેડ્યું હતું. કુમારિલભટ્ટ ઉપર એને ઘણે દ્વેષ હતા. એ વેદાંત મતની જડ ઉખેડી, નાખવાને એને ઘણે શેખ હતે. શૈદ્ધદર્શનને જગતમાં સર્વોપરી બનાવવાના મેહમાં એ ઘેલો થયો હતે. એ અશોકને સમય, એ કનિષ્કને સમય આજે પણ પોતાના નિમિત્તે ફરીને પ્રાપ્ત થાય અને બદ્ધધર્મ જગતમાં ફરીને એકવાર સર્વોપરી બને, એ જેવાને વર્ધનકુંજર અતિ આતુર હતે.
