________________
૫૯,
શ્રી કુંથુનાથ પરમાત્માનું સ્તવન સ્વરૂપવાળા આપશ્રી છો. અનેક નયો, અનેક રીતિઓ (પ્રકારો) વડે તથા અનેક ભાગાઓ વડે અને ચારનિક્ષેપાથી તથા કઈ વસ્તુ ક્યારે હેય બને છે અને ક્યારે અહેય (ઉપાદેય) બને છે ઇત્યાદિ ભાવોને જણાવતી આપશ્રીની ધમદશના છે. જે અદ્ભુત છે. / ૩ /
વિવેચન :- પરમાત્માની વાણીમાં આવા આવા સર્વ ભાવોનું સર્વ જીવોને સુખે સમજાય તે રીતે સુંદર વર્ણન છે. આવું જગતના પદાર્થોનું વર્ણન બીજે ક્યાંય જોવા મળતું નથી.
(૧) પદાર્થની સાથે જે સહભાવી ધર્મ તે ગુણ, દરેક પદાર્થમાં અનંતા અનંતા ગુણો છે જે સદાકાળ પદાર્થની સાથે જ રહે છે તથા
(૨) ક્રમભાવી જે ધર્મ તે પર્યાય, સર્વે પણ પદાર્થમાં અનંતા અનંતા પર્યાયો છે જે સમયે સમયે પલટાય છે. ક્રમસર આવે છે અને ક્રમસર જાય છે. શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે દ્રવ્યથા ઉનાળા ગુણ: - જે દ્રવ્યના આશ્રયે રહે અને પોતે નિર્ગુણ હોય. પોતે ગુણ હોય પણ પોતે ગુણનો આધાર ન હોય તેને ગુણ કહેવાય છે અને ક્રમસર જે બદલાય તે પર્યાય કહેવાય છે.
(૩) તથા સ્વભાવો પણ અનંત છે. આ સ્વભાવોની જે અનંતતા છે તે અગાધ છે. સમજવી ઘણી દોહિલી છે. વળી સ્વભાવોના બે ભેદ છે. સામાન્ય સ્વભાવ અને વિશેષ સ્વભાવ. સર્વ દ્રવ્યોમાં હોય તે સામાન્ય સ્વભાવ. અને અમુક દ્રવ્યોમાં જ હોય તે વિશેષ સ્વભાવ.
(૪) નયવિચાર :- અનંત ધર્માત્મક વસ્તુમાંથી જ્યાં જે ધર્મ ઉપકારક હોય ત્યાં તે ધર્મને મુખ્ય કરવો તે નય. મુખ્યત્વે બે નય છે એક દ્રવ્યાર્થિક અને બીજો પર્યાપાર્થિક. તે બન્નેના પેટાભેદો અનુક્રમે ૩ + ૪ = ૭ અથવા બીજા મતે ૪ + ૩ = ૭ એમ કુલ સાત નો છે તેના પેટાભેદરૂપે ૭૦૦ નયો પણ થાય છે.
