________________
૫૦
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ કેવલજ્ઞાન, કેવલદર્શન, તીર્થકર પરમાત્મમાં સર્વજ્ઞ થયા પછીનું ઉપદેશકપણું ઇત્યાદિ ગુણો હોવાથી ભાવનિક્ષેપે વિચરતા તીર્થકર પરમાત્મા છે તે એવંભૂત નથી. તેવા સાક્ષાત્ ગુણો સ્થાપનામાં જીવ ન હોવાથી નથી. તેથી ત્યાં એવંભૂતનય લગાડાતો નથી.
પરંતુ ભક્તિ કરનારા જીવોને મુક્તિ પ્રાપ્તિ કરાવવાની નિમિત્તકારણતા શ્રી અરિહંત પરમાત્મામાં અને અરિહંત પરમાત્માની સ્થાપનામાં પણ સમાનપણે રહેલ છે તે માટે ત્યાં સાતે નયો લાગુ પડે છે.
(૧) મોક્ષ પ્રત્યે નૈગમનથી સ્થાપનાની કારણતા - જિન પ્રતિમાના દર્શનથી સાધક આત્માને પ્રેરણા મળે છે કે અત્યારે મારો આત્મા સંસારી છે. પરંતુ સત્તાયે કરી મારો આત્મા પણ જિનેશ્વર પરમાત્માની જેમ અનંતગુણી છે આવા પ્રકારના સંકલ્પવાળી દષ્ટિ દ્વારા પરમાત્માની ભક્તિ કરતાં કરતાં કાલાન્તરે આ જીવ પણ જિનપદને પ્રાપ્ત કરવાનું કારણ બને છે. આ નૈગમનય જાણવો.
(૨) સંગ્રહનય - આ આત્મામાં જ ત્રિકાળી સત્ દૃષ્ટિથી રહેલો પૂર્ણ શુદ્ધ પર્યાય પ્રગટ કરવાનો સુગમ ઉપાય જિનેશ્વર પ્રભુની પ્રતિમા છે. ભવ્યજીવને જિન પ્રતિમા દેખી કરી ભક્તિ કરવા દ્વારા જીવની પોતાની સત્તામાં રહેલા સર્વ ગુણો પ્રભુની અદૂભૂતતાથી સન્મુખ થવાના કારણે સાધક એવો આત્મા પણ પોતાના ગુણો પ્રગટ કરવાનો લક્ષ્ય કરીને તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે પુરુષાર્થ કરે છે. આ સંગ્રહનયથી સ્થાપનાની કારણતા જાણવી.
(૩) વ્યવહારનયઃ- ભેદ દષ્ટિને ગૌણ કરી અભેદદષ્ટિને પ્રધાન કરતાં જિનેશ્વર પ્રભુની પ્રતિમાની સેવા-પૂજા-ભક્તિ ભાવના આદિ વ્યવહાર કરવા દ્વારા સાધકને લાગે છે કે જેને તું ભજે છે તેવો જ તું
