________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
1
તેની પાસેથી ધન લઈ આપણે વ્યાપાર કરીશું.” ધરણે ધન્યને વિશ્વાસ આપીને પરદેશગમનની વાત કબુલ કરાવી. પછી એક દિવસ પિતાને કહ્યા વગર નગરમાંથી નીકળી ગયા. માર્ગમાં ધરણે ધન્યને પૂછયું, “જગતમાં ધર્મનો જય છે કે પાપનો જય?” ધન્ય અચંબો પામી ગયો અને બોલ્યો, “શું તને એટલીય ખબર નથી કે ધર્મો જય થાય છે અને પાપે ક્ષય.” ધરણ બોલ્યો “તમે તત્વ જાણતા નથી. અત્યારે તો પાપથી જ જય થાય છે. ધર્મથી નહિ.” બંને ભાઈઓ વિવાદે ચડયા. ધરણે કહ્યું આગળ ગામ આવે ત્યાં લોકોને પૂછીને નિર્ણય કરીશું જે ખોટો પડે તે જીતનારને એક લોચન આપે. ધન્ય એ વાત કબુલ કરી એને થયું મારી વાત સાચી છે એટલે હું નાના ભાઈનું લોચન લઈશ નહિ આગળ જતા એક ગામ આવ્યું. એ લોકોએ કહ્યું “આજે તો પાપ થકી જ દેખાય છે. ધર્મ થકી નહી.”આ અજ્ઞાની અને મૂર્ખ લોકોની વાત સાંભળી ધરણ ખુશ થઈ ગયો. બીજે દિવસે આગળ જતાં કોઈ ગામ આવ્યું ત્યાં લોકોને પૂછ્યું તો તેઓ પણ બોલ્યા કે “આજે તો ધર્મી દંડાય છે. ત્યારે પાપીના પોબાર છે. સજ્જન સંતાપ પામે અને દુર્જન વિલાસ કરે છે. તેથી પાપનો જય છે ધર્મનો નહિ.”
* માર્ગમાં આગળ જતાં ધરણ નફટાઈથી બોલ્યો, “ભાઈ ! તારા બંને નેત્રો મને આપી દે અથવા તો શરત કરી નથી એમ કહે.” “મેં શરત નથી કરી એવું તો શી રીતે કહેવાય? હું નેત્રો હારી ગયો છું. તારે જે કરવું હોય તે કર.” ધન્ય બોલ્યો. પાપી ધરણે આકડાનું દૂધ આંખમાં ભરીને તેના બંને નેત્રો ફોડી નાખ્યા. ધન્યને અંધ બનાવી પાપી ધરણ વિલાપ કરવા માંડ્યો કે આવી ભૂલ કરીને સંબંધીઓને હું શું મોટું બંતાવીશ? “વિલાપ કરતા ધરણને શાંત કરીને ધન્ય બોલ્યો, “આ ભાઈ, આ બધો કર્મનો વિલાસ છે એમાં તારે ખેદ કરવો નહિ.” વાતો કરતા કરતા આગળ ચાલ્યા ત્યારે એકદમ ધરણ બોલ્યો સામેથી સિંહ આવે છે. શું થશે? ધન્ય બોલ્યો, “તો તું શીધ્ર નાસી જા અને આપણા કુળનું રક્ષણ કર.” દુષ્ટ ધરણ તરત જ ધન્યને છોડી પોતાના નગર તરફ નાસી ગયો.
