________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
પણ સહન કરવા પડે છે. માટે કદાપિ જૂઠું બોલવું નહિ સત્ય બોલનાર પ્રાણી કોઈને પણ ઠગતો નથી. ધન્યની માફક્ર સરળ સ્વભાવી થઈને સર્વેનો વિશ્વાસ મેળવે છે ત્યારે ધરણની માફક અલીભાષી પોતાને અને પરને ઠગીને મનુષ્યભવ હારી જાય છે. એમ કહી મુનિએ ધન્ય અને ધરણનું દૃષ્ટાંત આપ્યું.
126
સુનંદન નગરમાં સુદત્ત શ્રેષ્ઠિને ધન્ય અને ધરણ નામના બે પુત્રો હતા. ધન્ય સજ્જન, સૌમ્ય સત્યવાદી અને પ્રિયવંદ હતો જ્યારે ધરણ એનાથી વિપરીત હતો. ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવવાળા હોવા છતા એ બંનેમાં ગાઢ સ્નેહ હતો. એક વાર ધરણે વિચાર કર્યો. ‘આ ધન્યની આબરૂ સારી હોવાથી મારો ભાવ કોઈ પૂછતું નથી. અને એ જીવે છે ત્યાં સુધી કોઈ પૂછવાનું પણ નથી. તો એનો કોઈ ઉપાય કરવામાં ખોટું શું છે ?” એમ વિચારી ધરણે ધન્યની સાથે મીઠું બોલતા એકાંતમાં કહ્યું, “તું મને પ્રાણથી પણ વધારે પ્રિય છે. મારો એક મનોરથ પૂરો કર કે આપણે પરદેશ જઈને પોતાની શક્તિથી ધન ઉપાર્જન કરીએ કારણકે ધન વગર લોકમાં માન મળતું નથી. લોકમાં પણ કહ્યું છે દરિદ્ર, વ્યાધિવાળો, મૂર્ખ, પ્રવાસી અને પરાધીન આજીવિકા વાળો એ પાંચેય જગતમાં જીવતા છતાં મરેલા છે.” ધરણની પરદેશગમનની વાત સાંભળીને ધન્ય બોલ્યો કે મહેનત વગર ધન શી રીતે મળે ? ધન્યની વાત સાંભળીને ધરણે કહ્યું, “ધન પેદા કરવું એ તો મારા માટે ડાબા હાથનું કામ છે. પરસેવાનું ધન કમાતા વાર થાય પણ કોઈનો કાન તોડવો, કોઈની ગાંઠ છોડવી, ખીસ્સા કાતરવા, ચોરી કરવી, વગેરે ઉપાય વડે આપણે ધન ઉપાર્જન કરીશું.
ધરણની વાત સાંભળી ધન્ય ચોંક્યો. અને બોલ્યો, “શાંત થા પાપી ! આ પ્રકારનું દુષ્ટ વચન ફરીથી બોલીશ નહિ. એવો વિચાર કરવો પણ પાપ છે, માટે દેવગુરુનું સ્મરણ કરી પાપનું નિવારણ કર.” પોતાંના કથનની વિપરીત અસર જોઈને ધરણે વાતની દિશા બદલી નાખીને બોલ્યો, “મે તો ફક્ત તારી પરીક્ષા માટે કહ્યું હતું. પદશમાં કોઈક ધનવાનની સેવા કરી
