________________ પ્રકરણ-૧ : અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ હું શાસ્ત્ર કોને કહેવાય ? શાસ્ત્ર કોને કહેવાય, તે બતાવતાં મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજા જ્ઞાનસાર ગ્રંથમાં જણાવે છે કે - शासनात् त्राणशक्तेश्च, बुधैः शास्त्रं निरुच्यते / वचनं वीतरागस्य, तत्तु नान्यस्य कस्यचित् // 24-3 // - આત્મા ઉપર અનુશાસન કરે અને આત્માનું આંતર શત્રુઓથી રક્ષણ કરે તેને પંડિતો શાસ્ત્ર કહે છે. અને તે શાસ્ત્ર વીતરાગ પરમાત્માના વચન સ્વરૂપ અર્થાત્ જિનવચન સ્વરૂપ છે. તે સિવાયના કોઈપણ અસર્વજ્ઞનું વચન શાસ્ત્ર ન કહેવાય. જેનાથી આત્મહિતલક્ષી સાધક-બાધક તત્ત્વોનો બોધ થાય અને એના દ્વારા આત્માને હિતશિક્ષા પ્રાપ્ત થાય તથા આત્મા વિષય-કષાય આદિ આંતરશત્રુઓથી બચે તેને શાસ્ત્ર કહેવાય છે. અહીં એક વાતનો ખુલાસો કર્યો છે કે, રાગ-દ્વેષ-મોહથી રહિત શ્રીજિનેશ્વર પરમાત્માનું વચન જ શાસ્ત્ર બને છે. જેનામાં રાગ-દ્વેષ-મોહ વિદ્યમાન છે, એવા અવીતરાગ અને અસર્વજ્ઞનું કથન શાસ્ત્રારૂપ બનતું નથી. કારણ કે, એ કથનમાં યથાર્થતા નથી અને એના જ યોગે એ આત્મા ઉપર અનુશાસન કરવા સમર્થ નથી કે આત્માને બચાવવા પણ સમર્થ નથી. કે કયું શાસ્ત્ર શુદ્ધ કહેવાય? જેમ કષ-છેદ-તાપની પરીક્ષામાંથી પસાર થયેલ સુવર્ણ વિશુદ્ધ કહેવાય છે. તેમ શાસ્ત્ર પણ કષ-છેદ-તાપથી વિશુદ્ધ જોઈએ. તો જ તે શાસ્ત્ર તારક બની શકે છે. જે શાસ્ત્રો આ ત્રણ પરીક્ષામાંથી પસાર થઈ શકતાં નથી, તે શાસ્ત્રો તારક તો નથી બનતા. પણ મારક બને છે. શાસ્ત્રની આ ત્રણ પરીક્ષાનું સ્વરૂપ બતાવતાં સમર્થ શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિ પૂ.આ.ભ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિશ્વરજી મહારાજા વિરચિત “અષ્ટક) પ્રકરણ” ગ્રંથના પ્રથમ મહાદેવ અષ્ટકની ટીકામાં કહ્યું છે કે,
