________________ 146 ભાવનામૃતમ્ - અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ પાલન માટે કોઈને પણ કઠિન વચનો બોલવાની ના પાડી છે. તે અનુસંધાનમાં પટ્ટકનો પ્રથમ બોલ છે. અહીં ખુલાસો કરવો જરૂરી છે કે, કોઈને ઉતારી પાડવામાનહાનિના લક્ષ્યથી કે અંગત દ્વેષથી કાંણીયો, બહેરો અને તેની જેમ જ મિથ્યાત્વી કહેવાની આમાં ના પાડી છે. પરંતુ નિંદા-દ્વેષના ભાવ વિના કોઈ વ્યક્તિનો યથાર્થ પરિચય આપવાની ના પાડી નથી. શાસ્ત્રવચનને સમજાવતાં “આવું આવું માને તે મિથ્યાત્વી બને” આવી વ્યાખ્યા કરવામાં આવે તો તે શાસ્ત્રાનુસારી વચન જ છે. પણ આ સમયે એવી માન્યતાવાળા કોઈ એમ સમજે અથવા બોલે કે જુઓ જુઓ આ લોકો અમને મિથ્યાત્વી કહે છે’, તો આ કઈ રીતે યોગ્ય કહેવાય ? અહીં યાદ રાખવું કે, આપણે ત્યાં કાણાને કાણો નથી કહેવાતો, મિથ્યાત્વીને મિથ્યાત્વી નથી કહેવાતો. પરંતુ આવા આવા કાર્યો કરે કે આવી આવી શાસ્ત્રવિરુદ્ધ પ્રરૂપણા કરે તેને શાસ્ત્ર મિથ્યાત્વી કહેલા છે, એવો કહેવાનો વ્યવહાર ચાલે છે અને તેમાં કશો બાધ પણ નથી. - બીજા નંબરે, પટ્ટક કોને કહેવાય ? તત્કાલીન શાસનધૂરી પૂ. આચાર્ય મહારાજાના આજ્ઞાપત્ર વિશેષને “પટ્ટક' કહેવાય છે. તેમાં ગચ્છ-સમુદાયને હિતશિક્ષાઓ અને નિયમોપનિયમો લખાયેલા હોય છે અને ગચ્છવાસી સાધુ ભગવંતોમાં પરિપત્રરૂપે ફેરવાતો હોય છે. તે પટ્ટક તત્કાલીન પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ આપવામાં ઘણો હિસ્સો પૂરો પાડતો હોય છે. એટલે પટ્ટકો તત્કાલીન પરિસ્થિતિને વશ થતા હોય છે. કોઈને કઠિન શબ્દો કહીને પરિચય આપવાથી ક્લેશ વધતો હોય તો આત્માર્થી જ્ઞાનીઓ એવું ક્યારેય ન ઈચ્છે એ હેજે સમજી શકાય છે અને એવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ થતાં આવી પટ્ટકની કલમો બનતી હોય છે. બાકી ગ્રંથકારોએ ખુદે “મિથ્યાદૃષ્ટિ' શબ્દોના પ્રયોગો કર્યા છે. અને એ બાર બોલમાં નીચે સૌથી પ્રથમ જેઓશ્રીએ સહી કરી છે, તેઓશ્રીએ
