________________
सिद्धांत
रहस्य ॥२७॥
4
१ इन्द्रस्थावर काय, २ ब्रह्मस्था०, ३ शिल्पस्था०, ४ सम्मतिस्था०, ५ प्राज्यापत्यस्था०, ६ जंगमस्थावरकाय. हवे तेना गोत्र कहे छे. पृथवीकायिक यावत् श्रसकायिक. एवं १६ दंडक. हवे त्रण विकलेंद्रियना त्रण दंडकना नाम कहे छे:- वे इंद्रिय, तेइंद्रियने चउरिंद्रिय एवं १९ दंडक हवे वीशमो तिर्यंच पंचेंद्रियनो दंडक तेना पांच भेद कहे छे: -- जलचर, स्थलचर, उरपरिसर्प, भुजपरिसर्प अने खेचर. जे जलमां चाले तेने जलचर कहीएं, तेना पांच भेद मच्छ, कच्छप, गाहा, मगर अने सुसुमार प्रमुख. जे पृथवीपर चाले तेने स्थलचर कहीए, तेना चार भेद - एगखुरा, दुखुरा, गंडीपया अने सणपया. एगखुरा ते एकखुरीवाला - घोडा प्रमुख. दुखुरा ते बे खरीवालागाय भैंस प्रमुख, गंडीपया ते सुंहालापग-सोनीनी एरण जेबा पग जेना होय ते-हाथी, गेंडा प्रमुख सणपया ते नखवाला पग जेना होय ते वाघ, सिंह, चित्रा कुतरा अने बिलाडा प्रमुख. उरपरिसर्प ते हैयाभर चाले ते सर्पनी जाति तेना बे भेद, एक फण मांडे अने, एक फण न मांडे. भुजपरिसर्प ते भुजावडे चाले, तेना अनेक भेद नोलिया, काकिंडा, गोह, उंदर अने खीसकोली प्रमुख खेचर ते आकाशमां चाले, ते पक्षीनी जाति तेना चार भेद-चर्मपक्षी, रोमपक्षी, विततपक्षी अने समुद्गपक्षी. चर्मपक्षी ते चामडानी पांखवाळा छापा, वागुल प्रमुख रोमपक्षी ते रोमरायनी पांखवाळा सुडा, चकला, पारेवा प्रमुख एबे जातिना पक्षिओ, अढीद्वीपनी अंदर अने बाहेर छे. वितत पक्षी ते जेनी पांख सदा पहोळी रहे छे अनें समुद्ग पक्षी ते जेनी पांख सदा डाय१ 'गंडी' शब्दनो अर्थ पक्षवणा सूत्रमी वृत्तिमां 'सोनीनी पुरण' करेल छे भने उत्तराध्ययननीं वृत्तिमां 'कर्णिका' अर्थ करेल छे; अर्थात् तेना जेवा पग के.
दंडक ॥२७॥
