________________
माणे झड़ रुयंती६, छायइ वल्ली फलाइ मायाए७ । लोहे बिल्लिपलासा, खिवंति मूले निहाणुवरिंट ॥ ३६५ ॥ रयणीए संकोओ, कमलाणं होइ लोगसन्नाएर ।
ओहे चइत्तु मग्गं, चडंति रुक्खेसु वल्लीओ१० ॥ ३६६ ॥
અર્થ : વૃક્ષોને જળનો આહાર છે - આહારથી તે વૃદ્ધિ પામે છે, આહાર વિના સુકાઈ જાય છે તેથી તેને આહાર સંજ્ઞા છે ૧, સંકોચનિકા (લજામણી) નામની ઔષધી કોઈ સ્પર્શ કરે તો તેના ભયથી સંકોચ પામે છે તેથી ભય સંજ્ઞા છે ૨, વેલડી પોતાના તંતુ વડે વૃક્ષને વીંટાયા છે તેથી પરિગ્રહ સંજ્ઞા છે ૩, સ્ત્રીના આલિંગનથી કુરૂબકવૃક્ષ ફળે છે તેથી તેને મૈથુન સંજ્ઞા છે ૪, ક્રોધન નામનો કંદ હુંકાર શબ્દ કરે છે તેથી તેને ક્રોધ સંજ્ઞા છે ૫, રૂદંતી નામની ઔષધિ કહે છે કે “હું છતાં આ જગત દરિદ્રી કેમ ?' એવા અભિમાનથી તેને આંસુ ઝરે છે તેથી તેને માનસંજ્ઞા છે ૬, વેલડી પોતાના પાંદડાં વડે ફળાદિકને (પુષ્પ-ફળને) ઢાંકી દે છે તેથી તેને માયા સંજ્ઞા છે ૭, બિલ્વ અને પલાશ વૃક્ષો દ્રવ્યના નિધાન ઉપર પોતાના મૂળીયાં પસારે છે - તેની ફરતાં ફરી વળે છે તેથી તેને લોભસંજ્ઞા છે ૮, કમળો રાત્રે સંકોચ પામે છે - કરમાઈ જાય છે ને દિવસે વિકસ્વર થાય છે તેથી તેને લોકસંજ્ઞા છે ૯ તથા વેલડીઓ માર્ગ-રસ્તાનો ત્યાગ કરી વૃક્ષ ઉપર ચડે છે તેથી તેને ઓઘસંજ્ઞા છે ૧૦ - આ રીતે વનસ્પતિકાયમાં દશે સંજ્ઞા સ્પષ્ટ રીતે દેખાય છે. બીજા એકેંદ્રિયોમાં તે સંજ્ઞાઓ અસ્પષ્ટ હોય છે. (૩૬૩-૩૬૬)
(૨૩૫) સત્તર પ્રકારે અસંયમ पुढवी १ आऊ २ ते ३,
वाऊ ४ वणस्सइ ५ बि ६ ति ७ चउ ८ पणिंदी ९ । अजीव १० पेही ११ संजम,
अप्पेहा १२ अप्पमज्जणय १३ ॥ ३६७ ॥ ||
રત્નસંચય • ૧૬૦
