________________
કરુણા વહાવનારા તો કોક જ મળવા પામે, આવી કરુણાથી નીતરતો, પ્રભાશંકર પટ્ટણીના જીવનમાંથી જડતો એક પ્રસંગ જાણવા જેવો છે.
ભાવનગરના વહીવટ-કાળ દરમિયાન પટ્ટણીના માર્ગમાં પથરારોડાં નાખતા રહીને એમને કનડતી રહેતી એક વ્યક્તિનું નામ હતું મિ.કીલી ! આ અંગ્રેજ અધિકારી હોવાથી આની સામે પડવામાં પણ બહુ સાર કાઢવા જેવો ન હોવાથી પટ્ટણી એમની કનડગતને ઝાઝું મહત્ત્વ આપ્યા વિના કુનેહ અને કોઠાસૂઝથી રસ્તો કાઢીને વહીવટ ચલાવવામાં સફળ બનતા રહેતા, એ જોઈને અંગ્રેજ અધિકારીને વધુ ઈર્ષ્યા આવતી અને રસ્તામાં રોડાં નાખવાની એની વૃત્તિ-પ્રવૃત્તિમાં પણ ઉછાળો આવતો.
મિ. કીલીનો કાર્યકાળ પૂરો થતાં આ અધિકારીને ઇંગ્લેન્ડ ભેગા થવાનો વારો આવ્યો અને ધીરે ધીરે એનું ભાગ્ય પલટાયું, ભારત અને ભાવનગરમાં રોફપૂર્વકની રહેણીકરણીમાં રાચતા આ અધિકારી માટે “ચાર દિવસની ચાંદની પછીની ફિર અંધેરી રાત'માં રઝળપાટ કરવાનો વખત આવી પહોંચ્યો.
કામપ્રસંગે પટ્ટણીજીને એક વાર ઇંગ્લેન્ડના પ્રવાસે જવાનું થયું, અંગ્રેજ અધિકારીનું ભાગ્ય કંઈક જાગ્યું હશે, એથી પટ્ટણી સાથે એમનો ભેટો થઈ જવા પામ્યો. મિ. કલીનો ભાવનગર ખાતે એ દોરદમામ અને વર્તમાનની આ દયનીય દશા જોઈને પટ્ટણીજી આશ્ચર્ય અને આઘાત અનુભવી રહ્યા. કિન્નાખોરીના ઘરનો વિચાર આવવાના બદલે પટ્ટણીજી કરુણાથી દ્રવિત બનીને વિચારી રહ્યા છે, આંખની ઓળખાણ હું ભૂલી ન શકું, મારી પરગજુવૃત્તિ અત્યારે આ પળે સક્રિય નહિ બને તો ક્યારે બનશે?
પટ્ટણીને જોતાં જ અંગ્રેજ અધિકારીનું મોં શરમથી નીચું બની ગયું. પટ્ટણીજી એમને ભોજન માટે આગ્રહપૂર્વક આમંત્રીને પોતાના ઉતારે લઈ ગયા. બધી પરિસ્થિતિ જાણીને એમણે મિકીલીને બાળકોના ભણતર
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૫૫
