________________
વેરાવળ બંદરે ઊતરનાર દરેક પ્રવાસી પાસેથી લેવાતો કર એ સમયે “મીરબારી” નામથી ઓળખાતો. આની પરથી સોમનાથની યાત્રા માટે આવતા યાત્રી પાસેથી એક પૈસાનો મુંડકાવેરો લેવાની શરૂઆત થઈ હતી. પણ જ્યાં “મીરબારી' તરીકે ઓળખાતો લાગો ઉપર મુજબના રુક્કાથી રદ થયો, ત્યાં “મુંડકાવેરો” તો પછી ક્યાંથી ટકી શકે? આ બંને કર રદ થતાં પ્રજાના આનંદનો પાર ન રહ્યો. સૌથી વધુ પ્રસન્નતા અનુભવતા શેઠ મોરારજી ગોકુળદાસે આ વખતે જેવો હર્ષોલ્લાસ અને જેવી ભાવભક્તિ સોમેશ્વરની યાત્રામાં અનુભવી, એ અનુપમ કક્ષાની હોય, એમાં આશ્ચર્ય શું? “મુંડકાવેરો રદ કરાવવાની સિદ્ધિ મેળવ્યા બાદ તો શેઠ મોરારજીની નામના-કામના ઠેર ઠેર ગવાવા માંડી.
સોમેશ્વરની યાત્રા કરીને જૂનાગઢ આવવા નીકળેલા શેઠને સામેથી આમંત્રીને જૂનાગઢના નવાબે “રાજ્યના અતિથિ તરીકેના દબદબા સાથે પ્રવેશ કરાવ્યો. શેઠ મુંબઈ પહોંચ્યા, આ પછીનાં વષોમાં મુંબઈ ધારાસભાએ એમને સભ્ય તરીકે ચૂંટ્યા. લોર્ડ નોર્થ બુકે જ્યારે અંગ્રેજી હકૂમત હેઠળના ભારતીય રાજવીઓનો દરબાર મુંબઈ ખાતે ભર્યો, ત્યારે એમાં હાજરી આપવા જૂનાગઢથી આવેલ નવાબે ગિરનારનાં જૈનમંદિરો અંગે જાગેલા વાદવિવાદને ઉકેલી આપ્યો, આ પછી તો શેઠની પુણ્યાઈ કેઈ ગણી વૃદ્ધિ પામી. તેમજ જૈનજગતમાં પણ એમની કીર્તિ-ગાથા ગવાવા માંડી.
બાહોશ વેપારી તરીકે ધીમે ધીમે મોરારજી શેઠની એવી આબરૂ જામતી ગઈ કે, મોટી મોટી બ્રિટિશ કંપનીઓ ઉપરાંત ઔદ્યોગિક કંપનીઓએ ભાગીદાર તરીકે એમને ગૌરવભેર આમંત્ર્યા. - ઈ.સ. ૧૮૭૭માં શેઠ મોરારજીની અનેકવિધ સેવાઓને બિરદાવવા દિલ્હી દરબારે શેઠને આમંત્રણ આપ્યું. પણ એ વર્ષોમાં સોલાપુરવિસ્તારમાં દુકાળ વ્યાપક બની રહ્યો હતો, એથી શેઠે દિલ્હી-દરબારમાં
૯૮
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
