________________
ભક્ત સેવક જ નહિ, સખા પણ હતો. પરંતુ જામ રાવળે પોતે જ પોતાનું પેટ ચોળીને શૂળ ઊભું કર્યું હોય, ત્યાં તેઓ ચિંતા અંગે કંઈ રીતે હરફ પણ કાઢી શકે ! થોડીવાર સુધી તો આડી અવળી વાતો કરીને જામ રાવળ ચિંતાને છૂપાવી રાખવામાં સફળ થયા. પણ ચહેરા પર અંકિત રેખાઓ ચિંતાની ચાડી ખાઈ રહી હોવાથી હીરજીનો અત્યાગ્રહ અંતે સફળ થયો. જામ રાવળે પેટછૂટી વાત કરતાં જણાવ્યું કે, મારાં દિલ-દર્દનો સર્જક હું જ છું, અને શામક પણ હું જ બની શકું એમ છું. ખેંગાર ખતમ થાય, અને કચ્છનું સિંહાસન હું હસ્તગત કરી શકું, તો જ મારી ચિંતા શમે એમ છે.
મુદ્દાની આટલી વાત કરીને પછી જામ રાવળે જે કંઈ જણાવ્યું, એમાં હીરજીને ઇર્ષાના ઇંધણના ધખારાથી વિશેષ કંઈ જ તથ્ય ન જણાતાં સમજાવટનો માર્ગ અપનાવીને એણે કહ્યું કે, મારા હૈયાના હાર ! ઇર્ષાના ઇંધણે ખાનાખરાબીનો જે ગોઝારો ઇતિહાસ સરજ્યો, એની તો હજી શાહી પણ સૂકાઈ નથી, ત્યાં આટલો જલદી આપ એ ઇતિહાસ ભૂલી બેઠા અને પાછા ઇર્ષાના ઇંધણમાં જલવા તૈયાર થઈ ગયા ? કચ્છને હવે તો ભૂલી જ જાવ, ખેંગારને હજી પણ યાદ રાખવાનું કોઈ કારણ ખરું ? પૂરો હાલા૨-પ્રદેશ આજે આપનાં નામકામ પર ફૂલ ચડાવતાં ચડાવતાં ભક્તિનત બની જાય છે. અને નવાનગરના સર્જક તરીકે આપનાં ગીત ગાતાં ગાતાં પ્રજાનું મોં ભરાઈ ગયા વિના નથી રહેતું. આપે તો હવે આ જ યાદ રાખવા જેવું છે. આની સ્મૃતિ ઉપસાવશો, તોય કચ્છના કાળા ઓછાયા દૂર દૂર ભાગવા માંડશે અને ખેંગારના ખંડિયેર પર નજર કરવાનું મન પણ નહિ થાય.
જામ રાવલે જવાબમાં જણાવ્યું કે, હીરજી ! માનવને જે તન મળ્યું છે એ તો ઘણું કહ્યાગરું છે, પણ જે મન પનારે પડ્યું છે, એ તો એટલું બધું અવળચંડું અને માંકડા જેવું ચંચળ છે કે, એ જેની ના પાડીએ એ જ કર્યા વિના ન રહે અને જે કરવા કહીએ, એ તો એ કરે જ નહિ !
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૧૩
