________________
એ વખતે ગવર્નર અને પોલિટિક્સ જેવી રાજ્યવ્યવસ્થા વ્યાપક બની રહી હતી, ત્યારનાં રાજ-રજવાડાંઓ અને ઠાકોર-દરબારો પાસે કોઈ ચીજની કમીના ન હતી, પણ અરસપરસની ઈર્ષ્યા, સંપનો અભાવ અને પરદેશીઓની ભેદી ચાલને સમજી ન શકતું ભોળપણ, આવી કેટલીક ત્રુટિઓના કારણે ગવર્નર અને પોલિટિક્સની સત્તાનાં તેજ એમને આંજી નાખવામાં સફળ બની રહ્યાં હતાં. ભારતમાં વધુ ને વધુ પ્રભાવ જમાવવાના એક ભેદી ભૂહ રૂપે એ ગવર્નરો મોટાં શહેરોમાં મિલન-સમારોહ જેવું આયોજન ગોઠવીને આસપાસનાં અનેક રાજરજવાડાંઓને એમાં ભાગ લેવાનું નિમંત્રણ પાઠવતા. જેમને આવું નિમંત્રણ મળતું, એઓ પોતાને ભાગ્યશાળી સમજીને સામેથી ગવર્નરને મળવા જવા દ્વારા પરદેશી સત્તાને મહત્ત્વ આપીને પોતાનું ગૌરવ ઘટાડતા. આમ, પરદેશી સત્તા પોતાના પગ પર નહિ, પણ આ જ દેશના રાજ-રજવાડાંઓ તરફથી મળતા મહત્ત્વને કારણે બદ્ધમૂલ બનીને ફેલાવો પામી રહી હતી. | મુંબઈના ગવર્નર તરીકે ત્યારે લોર્ડ વિલિંગ્ડન અને લેડી વિલિંગ્ડનનો સત્તા-સૂર્ય મધ્યાન્ને તપતો હતો. પ્રજા ઉપરાંત રાજા જેવું વ્યક્તિત્વ ધરાવનારાઓ પણ એમના તેજથી અંજાઈ જતા હતા. એમાં પણ જ્યારે ગવર્નર તરફથી કોઈ પ્રસંગે હાજર રહેવા માટે આમંત્રણ મળતું, ત્યારે તો જાણે રાજ-રજવાડાં કે દરબારના આંગણે મહોત્સવ મંડાઈ જવા જેવી ખુશાલી ફેલાઈ જતી.
મુંબઈના એ ગવર્નર એક વાર સૌરાષ્ટ્રની સફરે નીકળ્યા. રાજકોટ ખાતે “મિલન-સમારોહ” જેવું આયોજન કરીને એમણે સૌરાષ્ટ્રનાં નાનાંમોટાં રાજ-રજવાડાં અને દરબારોને એમાં આવવાનું આમંત્રણ પાઠવ્યું. આવું આમંત્રણ મળતાં જ ગામેગામ મહોત્સવ મંડાયા હોય એવી ખુશાલીનો ખજાનો લૂંટાવા માંડ્યો. ઘણા ઘણા રાજવીઓએ
૨ જી સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
