________________
૨૮,
પડશતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ
“બાસઠ માર્ગણાસ્થાનો”
गइ इंदिए य काए, जोए वेए कसाय नाणेसु । संजम दंसण लेसा भवसम्मे सन्नि आहारे ॥९॥
શબ્દાર્થ કાઈ નો - કાય અને યોગ | ભવમે - ભવ્ય અને સમ્યકત્વ વે - વેદ
|| માહારે - આહારી માર્ગણા અર્થ - ગતિ, ઇન્દ્રિય, કાય, યોગ, વેદ, કષાય, જ્ઞાન, સંયમ, દર્શન, વેશ્યા, ભવ્ય, સમ્યક્ત, સંજ્ઞી અને આહારી એમ ૧૪ મૂલ માર્ગણા છે. (૯)
વિવેચન - હવે બાસઠ માર્ગણાસ્થાનક ઉપર જીવસ્થાનક આદિ છ દ્વારા સમજાવવાના છે તેથી સૌ પ્રથમ ચૌદ મૂલ માર્ગણા બતાવે છે.
માર્ગણા - શોધવાના સ્થાનો, વસ્તુતત્ત્વનો વિચાર કરવા માટેના દ્વાર-તે, સ્થાનો કહેવાય તે મૂલ ૧૪ છે. અને તેના ઉત્તર ભેદ ૬૨ માર્ગણા છે.
(૧) ગતિ માર્ગણા - ભવને યોગ્ય પર્યાયની પ્રાપ્તિ છે. તેવા પ્રકારના કર્મથી પ્રધાન જીવો વડે જે નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવાદિ પર્યાય (ભાવ) પ્રાપ્ત કરાય તે ગતિમાર્ગણા કહેવાય.
(૨) ઈન્દ્રિય માર્ગણા - ભિન્ન ભિન્ન આકૃતિવાળા સમાન સંખ્યાની ઇન્દ્રિયવાળા જીવોને એક શબ્દથી વ્યવહાર કરવાપણું તે ઇન્દ્રિય માર્ગણા અથવા. ઇન્દ્ર એટલે આત્મા અને તેને ઓળખવાની નિશાની છે, શરીરમાં આત્મા છે કે નહી તે ઇન્દ્રિયો દ્વારા જણાય છે. ઇન્દ્રિયો વિષયને ગ્રહણ કરે તો શરીરમાં આત્મા છે. તેથી આત્માને ઓળખવાની નિશાની.
(૩) કાય માર્ગણા - ઔદારિક, વૈક્રિય વગેરે વર્ગણાના પુદ્ગલો ગ્રહણ કરી પિંડરૂપે જે બનાવાય તે શરીર એટલે એકઠું કરાય
