________________
પડશતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ અર્થ - અપર્યાપ્તામાં કાર્પણ અને ઔદારિકમિશ્ર (એમ બે) યોગ અને સંજ્ઞી અપર્યાપ્તામાં વૈક્રિયમિશ્રયોગ સહિત ૩ યોગ હોય. અન્ય આચાર્યો આ સાત અપર્યાપ્તા જીવભેદોમાં શરીર પર્યાપ્તિએ પર્યાપ્તા થાય ત્યારે ઔદારિક કાયયોગ માને છે. વિવેચન :
કર્મગ્રંથના મતે - છઅપર્યાપ્તા જીવભેદમાં કાર્પણ અને ઔદારિક મિશ્રયોગ એમ બે યોગ હોય તેમાં વિગ્રહગતિમાં અને ઉત્પતિના પ્રથમ સમયે કાર્પણ કાયયોગ, ઉત્પતિના બીજા સમયથી સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન કરે ત્યાં સુધી ઔદારિક મિશ્રયોગ, બાકીના ૧૩ યોગ હોતા નથી કારણ કે ઔદારિક કાયયોગ પર્યાપ્ત અવસ્થામાં જ હોય, તેમ જ વૈક્રિયલબ્ધિવાળા બાદર વાયુકાય પર્યાપ્ત અવસ્થામાં જ વૈક્રિયશરીર બનાવી શકે તેથી બાદર એકેન્દ્રિયને અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં વૈક્રિયમિશ્ર કે વૈક્રિય કાયયોગ ન હોય. એકેન્દ્રિયાદિક તિર્યંચોને આહારકલબ્ધિ ન હોવાથી આહારક શરીર બનાવી શકે નહિ. તેથી આહારકમિશ્ર અને આહારક કાયયોગ હોય નહિ. એકેન્દ્રિયને ભાષાપર્યાપ્તિ અને મનપર્યાપ્તિ નથી તેમજ અપર્યાપ્ત વિકસેન્દ્રિયને ભાષાપર્યાપ્તિ અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં પ્રાપ્ત ન થાય અને મનપર્યાપ્તિ હોય જ નહિ માટે છે અપર્યાપ્તાને મનયોગના અને વચનયોગના ૪ ભેદ. ઘટી શકે નહિ. આ રીતે સંજ્ઞી અપર્યાપ્તા સિવાય છે અપર્યાપ્તામાં બે યોગ હોય.
સિદ્ધાંતના મતે - છ અપર્યાપ્તા જીવભેદમાં શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા બાદ ઔદારિક કાયયોગ હોય તેમ માને છે. તેથી ૩ યોગ ઘટે તે આ પ્રમાણે-વિગ્રહગતિમાં અને ઉત્પતિના પ્રથમ સમયે કાર્પણ કાયયોગ, ઉત્પતિના બીજા સમયથી શરીરપર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી ઔદારિક મિશ્ર અને શરીર પર્યાપ્તિથી એકેન્દ્રિયને ચાર, વિકલેન્દ્રિય અને અસંજ્ઞા અપર્યાપ્તાને પાંચ પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી ઔદારિક કાયયોગ હોય. પછી પર્યાપ્તાવસ્થામાં પણ હોય.
કર્મગ્રંથના મતે - સંજ્ઞી અપર્યાપ્તામાં ૩ યોગ ઘટે તે આ
