________________
૨૦૮
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ સંખ્યાતાદિનું સ્વરૂપ सखिज्जेगम संखं, परित्तजुत्तनियपय जुय तिविहं । एवमणंतंपि तिहा, जहन्न मज्झुक्कसा सव्वे ॥७१॥
. શબ્દાર્થ અસંઉં - અસંખ્યાતુ ||પવમiતપિ - એ પ્રમાણે અનંત પણ પરિગુનિયપયગુર્ય-પરિત્ત- | ગહન્નમસ્કુસ્લિા- જધન્ય, મધ્યમ યુક્ત અને નિજપદથીયુક્ત, " અને ઉત્કૃષ્ટ
ગાથાર્થ - સંખ્યા, એક પ્રકારનું છે. અસંખ્યાતુ પરિત્ત, યુક્ત અને નિજપદથી યુક્ત એમ ત્રણ પ્રકારનું છે. એ પ્રમાણે અનંતુ પણ ત્રણ પ્રકારનું છે તથા સર્વ ભેદો જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ એમ ત્રણ ભેદ જાણવા. (૭૧)
વિવેચન - જે સંખ્યા ગણી શકાય તે સંખ્યાતુ કહેવાય. તે એક જ પ્રકારનું છે. જે સંખ્યાગણી ન શકાય તે અસંખ્યાતુ* કહેવાય તેના પરિત્ત, યુક્ત અને નિજપદ યુક્ત એમ ત્રણ ભેદ છે. અને જેનો અંત નથી તે અનંત પણ ત્રણ પ્રકારે છે. આ સાત ભેદના જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ એમ ત્રણ ભેદ હોવાથી ૨૧ ભેદો થાય છે. તે આ પ્રમાણે. (૧) જઘન્ય સંખ્યાતું | (૨) મધ્યમ સંખ્યા (૩) ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત (૪) જધન્ય પરિત્ત અસંખ્યાતુ (૫) મધ્યમ પરિત અસંખ્યાતુ | (૬) ઉત્કૃષ્ટ પરિત્ત અસંખ્યાતુ (૭) જઘન્ય યુક્ત અસંખ્યાતુ | (૮) મધ્યમ યુક્ત અસંખ્યાતુ (૯) ઉત્કૃષ્ટ યુક્ત અસંખ્યાતુ | (૧૦) જઘન્ય અસંખ્યાતુ અસંખ્યાતું
* જોકે ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાતામાં એક ઉમેરવાથી જઘન્ય અસંખ્યાતુ થાય એટલે જો સંખ્યાત ગણી શકાય તો તેમાં એક ઉમેરીએ તે પણ ગણી શકાય. એટલે ગણી શકાય તે સંખ્યા, અને ન ગણી શકાય તે અસંખ્યાતુ, તે શબ્દાર્થ સમજવો. વાસ્તવમાં અમુક સુધીની સંખ્યાને સંખ્યાનું કહ્યું, પછીની અમુક સુધીની સંખ્યાને અસંખ્યાતુ કહ્યું છે, અને તેની પછીની સંખ્યાને અનંતુ એમ ત્રણેનું ઉત્તરોત્તર બહુલપણું જણાવવા સંજ્ઞાઓ કહી છે.
