________________
ગુણસ્થાનકને વિષે યોગ
૧૦૭
અવસ્થામાં કેવલીસમુદ્ધાતમાં અને વિગ્રહગતિમાં હોય છે. એ અવસ્થામાં ૮થી ૧૨ ગુણસ્થાનક સંભવે નહિ. તેથી તે બે યોગ પણ ન હોય તેથી શેષ ૯ યોગ સંભવે.
મિશ્રગુણઠાણે વૈક્રિયકાયયોગ અને ઉપરના ૯ યોગ એમ કુલ ૧૦ યોગ હોય છે. તે આ પ્રમાણે મિશ્રગુણસ્થાનક સર્વ પર્યાપ્તિએ પર્યાપ્તાઅવસ્થામાં જ આવતું હોવાથી ચાર-મનના, ચાર વચનના યોગ તો ચારે ગતિના પર્યાપ્તા પંચેન્દ્રિયને હોય તેમજ પર્યાપ્તા મનુષ્યતિર્યંચને શરીરનો વ્યાપાર તે ઔદારિક કાયયોગ અને દેવનારકીને વૈક્રિયકાયયોગ હોય છે. તે ચારે ગતિવાળા ગ.પં. પણ મિશ્ર ગુણસ્થાનક પામી શકે છે માટે, તથા સંયમનો અભાવ હોવાથી આહારદ્ધિક ન હોય અને કાર્પણ, ઔદારિકમિશ્ર તથા વૈક્રિયમિશ્ર વિગ્રહગતિ અને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં છે. તે વખતે મિશ્ર ગુણસ્થાનક હોય નહિ. તેથી ૧૦ યોગ સંભવે, તેમજ મિશ્રગુણસ્થાનકમાં વર્તતા લબ્ધિવાળા તિર્યંચ મનુષ્યો પણ વૈક્રિયરચનાનો આરંભ કરતા નથી પરંતુ કોઈ વૈક્રિયશ૨ી૨ બનાવીને વૈક્રિયકાયયોગવાળો થયેલો જીવ મિશ્રગુણસ્થાન પામે તો વૈક્રિયકાયયોગ સંભવે. જો કે મિશ્રગુણસ્થાનમાં લબ્ધિ કેમ ન ફોરવે તેનું સ્પષ્ટ કારણ જાણવામાં આવતું નથી. પરંતુ તે ગુણસ્થાનનો કાળ થોડો હોવાથી કદાચ લબ્ધિ ન ફોરવતા હોય. એમ જણાય છે.
દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક પર્યાપ્તા મનુષ્ય તિર્યંચોને હોય છે. તેથી મનનાચા૨, વચનનાચાર અને ઔદારિક કાયયોગ એમ ૯ યોગ સામાન્યથી સંભવે તથા વૈક્રિય લબ્ધિવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને પર્યાપ્તા મનુષ્યો અંબડ શ્રાવકની જેમ લબ્ધિ ફોરવે અને વૈક્રિય શરીર બનાવે ત્યારે વૈક્રિયદ્ધિક હોય એમ ૧૧ યોગ સંભવે, સંયમ (છઠ્ઠુ ગુણસ્થાનક) તેમજ ચૌદપૂર્વના અભ્યાસનો અભાવ હોવાથી આહારકદ્ધિક ન હોય તથા ઔદારિકમિશ્ર અને કાર્પણ કાયયોગ અપર્યાપ્તાવસ્થાના છે. અપર્યાપ્તાવસ્થામાં દેશવિરતિ આદિનો અભાવ છે. તેથી ચાર યોગ સંભવે નહિ.
•
