________________
૮૮
પડશતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ ગાથાર્થ - મનયોગવાળા જીવો સર્વથી થોડા, તેનાથી વચનયોગવાળા અસંખ્યાતગુણા અને તેથી કાયયોગવાળા અનંતગુણા, પુરુષો થોડા, સ્ત્રીઓ સંખ્યાતગુણી અને નપુંસકો અનંતગુણા છે. (૩૯)
વિવેચન - યોગમાર્ગણા - મનયોગી-મનયોગ ફક્ત સંશી પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્તાને જ હોય તેથી સર્વથી થોડા. વચનયોગી જીવો અસંખ્યગુણા છે કારણકે જેને મનયોગ છે. તેને તો વચનયોગ છે તે ઉપરાંત અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય ચઉરિન્દ્રિય, ઇન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય પર્યાપ્તાને પણ વચનયોગ છે. તેથી અસંખ્યગુણા છે.
પ્રશ્ન - પંચેન્દ્રિય કરતા બેઇન્દ્રિય આદિ જીવો વિશેષાધિક જ છે. તો પછી મનયોગી કરતા વચનયોગીમાં અસંખ્યાતગુણા કેમ કહ્યા ?
જવાબ :- આ બન્ને યોગવાળા જીવોનું વિશેષ પ્રમાણ અસંખ્ય કોડાકોડી યોજન પ્રમાણ પ્રતરની શ્રેણીઓના આકાશપ્રદેશ જેટલા છે. પરંતુ મનયોગી કરતા વચનયોગી માટે અસંખ્યગુણ અસંખ્ય કોડાકોડી યોજન પ્રમાણ પ્રતર સમજવું. તેમજ
પંચેન્દ્રિય માર્ગણામાં બધા મનયોગવાળા ન હોય. અસંશી પંચેન્દ્રિયમાં મનયોગ ન હોય. તેથી મનયોગીથી વચનયોગી અસંખ્યગુણા થાય.
माणी कोही माई, लोही अहिय मणनाणिणो थोवा । ओहि असंखा मइसुय, अहिय सम असंख विब्भंगा ॥४०॥
શબ્દાર્થ માપોથી - માનવાળા, || મફસુય દિયસમ – મતિ-શ્રુતજ્ઞાન
ક્રોધવાળા વાળા અધિક અને પરસ્પર સમાન મારું નોહી – માયા અને વિમા - વિર્ભાગજ્ઞાનવાળા
લોભવાળા મહિ - અવધિજ્ઞાનવાળા
ગાથાર્થ :- માન-ક્રોધ માયા અને લોભવાળા જીવો અનુક્રમે
