________________
૫૪
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ
શાન્તિકાળ પૂર્ણ થઈ જાય પછી તે તેમાં ય આપણે કશે ફેરફાર કરી શકીએ નહિ.
આ ઉપરથી આપણે એક વાત ખૂબ જ સારી રીતે સમજી લેવી જોઈએ કે જેન દાર્શનિકોનો કર્મવાદ એ ગામડાની ડેશીઓને વાદ નથી કે વાતવાતમાં કરમમાં હશે તે થશે. એવી નિષ્ક્રિયતાની વાતો કરે. કર્મવાદ તે ભવ્ય પુરુષાર્થવાદ છે. એ તે આપણને શીખવે છે કે કર્માણના શાન્તિકાળમાં બધી જ વાત તમારા હાથમાં છે. તમે ધારે તેવા ફેરફાર કરી શકવા સમર્થ છે. જીવનના પૂર્વકાળમાં અણસમજથી કેઈ દુષ્ટ માણસેની સેબતે ચડી જવાથી જે અશુભ વૃત્તિ-પ્રવૃત્તિઓ કરી નાખી, તે વખતે કર્માણના જે જથ્થા ચુંટી ગયા એમના ભલે દુઃખ દેવાના સ્વભાવ-નિર્ણય થયા; પરંતુ હવે તે કર્માણના શાન્તિકાળમાં જે તમે ભવ્ય સદાચારનું પાલન કરવા લાગી જાઓ, તમને સુંદર મતિ પ્રાપ્ત થઈ જાય, તે તે બધાય કર્માણના આખા ને આખા જથ્થા સુખ દેવાના સ્વભાવવાળા થઈ જાય. દુઃખ દેવાના સ્વભાવવાળા કેટલાક જથ્થા, જે તમારી ભવ્ય સદાચારિતાના ઝપાટામાં પૂરેપૂરા ન આવી જાય તે તેમને દુઃખ દેવાને સ્વભાવ કાયમ રહે પણ તેને સ્થિતિ નિર્ણય તે તૂટી જ પડે, દસ વર્ષ દુઃખ દેવાને બદલે હવે બે જ વર્ષ દુઃખ દે, એમાં ય વળી જોરદાર ચીસ પડાવવાનું તેનું બળ તૂટી જાય તે એ દુઃખ ખૂબ જ હળવું બનીને આવે. એ જ રીતે સુખ દેવાના સ્વભાવવાળા કર્મો વધુ બળવાન પણ બની જાય. લક્ષાધિપતિના
