________________
૨૬
સુમતિ—સંસાર સબંધી ક્ષણિક સુખને દુઃખરૂપજ લેખાય અને તેવા કલ્પિત સુખમાં મગ્ન નહિ થાતાં કેવળ મેાક્ષસુખની જ ચાહના બની રહે. યથાશક્તિ અનુકુળ સાધન વડે સ્વભાવિક સુખ પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરાય અને પ્રતિકુળ કારાથી ડરતાં રહેવાય તેનુ નામ સંવેગ છે.
યતઃ-“સુરનર સુખ જે દુઃખ કરી લેખને, વછે શિવસુખ એક સુગુણુનર. ”
,,
ચારિત્ર.—મહાસંવેગનું સ્વરૂપ પણ અત્યંત હૃદયહારક છે. તે અક્ષય સુખમાં અથવા અક્ષયસુખના સાધનમાં કેવી રતિ કરવા અને ક્ષણિક સુખમાં કે ક્ષણિક સુખના સાધનમાં કેવી ઉદાસીનતા કરવા મેધે છે! અહા ! સત્ય માર્ગદર્શકની અલિહારી છે ! હવે ત્રીજા નિર્વેદનું કંઈક સ્વરૂપ કહા !
સુમતિ—જેમ કેાઇ કેદીને કેદમાંથી કયારે છુટું; અથવા નરક સ્થાનમાંથી કયારે નીસરૂ'; એવી રવાભાવિક ઇચ્છા પ્રવર્તે, તેમ આ જન્મમરણનાં પ્રત્યક્ષ દુઃખથી કંટાળી તેથી સર્વથા મુક્ત થવાની બુદ્ધિથી પવિત્ર ધર્મ-કરણી કરવા સ્વાભાવિક રીતે પ્રેરાય તે નિર્વેદ નામે ત્રીજું લક્ષણ છે.
“ યતઃ-નારક ચારક સમ ભવ ઉભળ્યો, તારક જાણીને ધર્મ સુગુણનર. ચાહે નીકલવુ' નિર્વેદ તે, ત્રીજી લક્ષણ મર્મ સુગુણનર” ચારિત્ર.—અહા ! આ નિવેદનું લક્ષણ વિષયલ'પટ અને કઠાર મનવાળાને પણ વૈરાગ્ય પેદા કરવાને સમર્થ છે. તેથી ચિરપરિચિત એવા વિજ્યભાગ ઉપર તેનું અંતર સ્વરૂપ
