________________
s
- નિગ્રંથ ગુરૂ જૈનશાસનમાં શ્રદ્ધેય તરીકે પ્રથમ નંબરે જેમ “વીતરાગ” છે, તેમ બીજે નંબરે “નિગ્રંથ ગુરુ છે. “નિગ્રંથ એટલે વીતરાગ નહિ હોવા છતાં ‘વીતરાગ બનવાને સતત પ્રયત્નશીલ. “ગ્રંથ' શબ્દનો અર્થ પરિગ્રહ છે અને “પરિગ્રહ” શબ્દ જૈનશાસનમાં મૂછના પર્યાય તરીકે ઓળખાય છે. આત્મા અને તેના ગુણો સિવાય જગતના કોઈ પણ પદાર્થો ઉપર (મૂચ્છના અત્યંત કારણભૂત સ્વશરીર ઉપર પણ) મમત્વ કે રાગભાવ ધારણ ન કરે, એ નિર્ચથતાની ટચ છે. આત્મા અને તેના ગુણે ઉપરને રાગ, એ મૂચ્છ કે મમત્વસ્વરૂપ નથી, પણ સ્વભાવરમણતારૂપ છે. સ્વભાવરમણતા–એ દોષ નહિ, પણ વસ્તુનું પિતાનું સ્વરૂપ છે, તેથી સહજ અને નિર્દોષ છે, નિર્ચથતા ઉપરની શ્રદ્ધાને એક પ્રકાર છે. “વીતરાગ દેષરહિત છે. અને “નિગ્રંથ દોષરહિત હોવા છતાં, દોષરહિત બનવાને પ્રયાસ કરી રહેલ છે. દોષના અભાવમાં દેષરહિત બની રહેવું, એ સહજ છે, પરંતુ દેષની હયાતિમાં દેષને આધીન ન બનવું, એ સહજ નથી. દેના હલ્લાઓની સામે ટકી રહેવું અને દેવોને મૂલમાંથી ઊખેડી નાંખવા માટે સતત મથ્યા રહેવું, એ નિર્ચથતા છે. આ નિર્ચથતા જ વીતરાગતાની સખી છે–બેનપણી છે. એવી નિર્ચથતાને વરેલા મહાપુરુષો ઉપરની શ્રદ્ધા (Respect for the religious Heroes) પણ સાચી વીતરાગતાની ભક્તિનું જ પ્રતીક છે. વીતરાગ ઉપર ભક્તિભાવ, એ જેમ દેને દાહક અને ગુણોને ઉત્તેજક છે, તેમ નિર્ચથ ઉપરને ભક્તિભાવ પણ દેષદાહકક અને ગુણોત્તેજક છે.
