________________
પરિશિષ્ટ
૧૩૫ માટે કેવડી મોટી ચિંતા રહેતી હતી? બીજી બાજુ શાસનને સમૃદ્ધ, વ્યાપક અને ગૌરવશાળી બનાવવામાં એમને ઉપયોગ કરવા માટે કેટલી ઉદારતા, ધીરજ અને સંયમથી કામ
લીધું હશે ? (૩) “બાલ–વૃદ્ધ-રોગી–રોગમાં વિગઈઓ વાપરી શકે પણ તે રસલોલુપતાથી નહીં પણ કેવળ રેગશમન માટે જ.”
(નિ. ગા. ૩૧૭૦) (૪) “લ જલદી પહોંચવા કલાન્ત દિશામાં વિશ્રામ લેવો પડે છે.
એ વિશ્રામ અપવાદ છે. ચાલ ઉત્સર્ગ છે. બન્નેને હેતુ પહોંચવાનો છે. આ દષ્ટિએ વિશ્રામ ગતિને વેગ આપનારી ક્રિયા છે. એથી - સાધક તાજો બની બમણું વેગથી દોડી શકે છે ને એ રીતે વિલંબનું સાટું વાળી નાખે છે. વ્યવહારની ભાષામાં એ અગતિ
છે, પણ નિશ્ચયની ભાષામાં ગતિ છે. (આચાર્ય સંધદાસગણિ) (૫) “જે સાધક સ્વસ્થ અને સમર્થ છે એના માટે ઉત્સર્ગ
સ્વસ્થાન છે અને અપવાદ પરસ્થાન છે. પણ જે અવસ્થા અને અસમર્થ છે એના માટે અપવાદ સ્વસ્થાન છે અને ઉત્સગે પરસ્થાન છે. અપવાદના મૂળમાં સંયમ ભાવના છે. જ્ઞાનાદિ ગુણો પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા છે.” (બૃહત્કલ્પ
ભાષ્ય પડિકા ગા. ૩૨૩) (૬) “સંયમના પાલન અર્થે મરણ થાય તેમ હોય તે અપવાદ
સેવીને પણ જીવન બચાવવું. જીવન હશે તો ફરી વિશુદ્ધ બની સંયમની સાધનામાં પ્રગતિ સાધી શકાશે.” (આચાર્ય ભદ્રબાહુ-ધનિયુક્તિ)
જૈન ધર્મ સૂક્ષ્મ અહિંસા પાલનનો આગ્રહી ધર્મ હોવા છતાં પાછળથી માંસાહાર અને એને કારણે ચાલેલી ચર્ચાઓ–પ્રતિચર્ચાઓ, એનાં મૂળ કારણે તથા આપવા પડેલા અપવાદો ઉપરાંત એની સજીવતા– નિર્જીવતા આધાકર્મ દુષિતતા–રહિતતા અંગેની વિચારણા તેમ જ એ અંગે. લેકનિંદાનો ડર તથા મુનિવેશ છોડી દેવાને પ્રશ્ન એ બધા અંગે
