________________
૧૨૦
સંકલપ હિંસા પણ બે પ્રકારે છે. સાપરાધી અને નિરપરાધી. તેમાં સાપરાધી જીવોની હિંસાની જયણ. જેમકે – વાઘ વરૂ વિગેરે હિંસક જાનવરે જીવ લેવા આવે ત્યારે સ્વપરના બચાવ ખાતર કદાચ સાપરાધીની હિંસા થાય.
નિરપરાધી જીવોની હિંસા બે પ્રકારે–સાપેક્ષ અને નિરપેક્ષ. તેમાં સાપેક્ષની જયણા. જેમકે –રાજાદિકના કહેવાથી યુદ્ધ કરવું પડે તે.
હિંસા ત્યાગ કરવાનું કારણ શું ? पंगुकुष्टिकुणित्वादि, दृष्ट्वा हिंसाफलं सुधीः । निरागस्त्रसजन्तूनां हिंसा-संकल्पतस्त्यजेत् ॥ १ ॥
અર્થ–પાંગળાપણું, કેઢી આપણું અને હાથ આદિનું હુંઠાપણું, આ સર્વ હિંસા કરવાનાં ફલેને જોઈને બુદ્ધિમાન પુરૂષ નિરપરાધી ત્રસજીની સંકલ્પથી હિંસાનો ત્યાગ કરે.
હિંસાના ત્યાગ વિના ધનાદિની નિષ્ફલતા. दमो देवगुरूपास्ति दानमध्ययनं तपः। . सर्व मप्येतदफलं हिंसां चेन्न परित्यजेत् ।। २ ॥
અર્થ–જે હિંસાને ત્યાગ ન કરવામાં આવે તે ઈદ્રિચેનું દમન કરવાપણું, દેવગુરૂની સેવા, દાન, અધ્યયન અને તપ એ સર્વ નિષ્ફળ છે.
સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ–તેના બે ભેદ દ્રવ્યથી અને ભાવથી. ૧ દ્રવ્ય પ્રાણાતિપાત વિરમણ-દ્રષ્ટિગોચર પર્યાપ્તા ત્રસ (બેઇંદ્રિયાદિ) ત્રસ જીવોને પોતાના સરખા જાણીને હણે નહિ અને હણાવે નહિ, તેમના દ્રવ્ય પ્રાણોની રક્ષા કરે.
