________________
પહેલું
એટલે જે પ્રયાસ કરવામાં આવે તે “મિચ્યા નહિ પણ “સાચે” હા જોઈએ; જે પ્રયાસ કરવામાં આવે તે “મામુલી’ નહિ પણ “મહાન” હોવું જોઈએ; અને જે પ્રયાસ કરવામાં આવે તે “મુડદાલ” નહિ પણ “પ્રાણવાન હોવો જોઈએ.
તાત્પર્ય. આર્ષ પુરુએ આપેલા જવાબનું વિવેચન અહીં પૂરું થાય છે. તેનું તાત્પર્ય એ છે કે–મનુષ્યભવ વારંવાર મળતા નથી કે તે સહેલાઈથી પ્રાપ્ત થતું નથી. એટલે તેની પ્રાપ્તિને ધર્મનું આરાધન કરવા માટેની પહેલી અને મહાન તક લખવી જોઈએ. જ્યાં સુધી મનુષ્યને એ ભાન થયું નથી કે તેમને પ્રાપ્ત થયેલું મનુષ્યત્વ એ શાશ્વત સુખને પ્રાપ્ત કરવા માટેની એક અણમેલ તક છે, ત્યાં સુધી તેને વિકાસ કે અસ્પૃદય શકય નથી.
મનુષ્યભવ જ એક એ ભવ છે કે જેમાં સમ્યગ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપની સંપૂર્ણ આરાધના થઈ શકે છે, આત્માની ઉત્તરેત્તર ઉન્નતિ કરી શકાય છે અને સલ કર્મના ક્ષયવડે મંગલમય મુક્તિ પણ માનવ દેહથી જ મેળવી શકાય છે. મુક્તિ મેળવવા માટે મનુષ્યભવ સિવાય અન્ય કોઈ સાધન નથી, તેથી દેવ ભવ કરતાં પણ મનુષ્યને ભવ ઉત્તમ મનાય છે. એની આ ઉત્તમતાને સંપૂર્ણ લાભ લેવો એ સુજ્ઞજનેનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે.
