________________
ધર્મ આધથમાળા * કર : એક જ આત્મધર્મ છે અને તેનું પાલન જાતિ, વર્ણ, લિંગ કે રાષ્ટ્રના ભેદ સિવાય હરકોઈ મનુષ્ય કરી શકે છે. '
' પ્રશસ્ત પ્રયાસ. અતિ દુર્લભ મનુષ્યત્વને ધર્મમાર્ગમાં કેવી રીતે જોડવું તેના પ્રત્યુત્તરમાં સમાં પદ મૂકાયેલું છે. તેને અર્થ એ છે કેઆપણા જીવનને ધર્મમાર્ગમાં “સારી રીતે જોડવું, “સમ્યફ પ્રકારે” જોડવું કે “પ્રશસ્ત પદ્ધતિથી” જોડવું. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે આપણું તરફથી ધર્મને જીવનમાં ઉતારવા માટે જે પ્રયાસ થાય તે “મિચ્યા,” “મામુલી” કે “મુડદાલ હવે જોઈએ નહિ.
જે પ્રયાસની દિશા જ બેટી છે તે “મિથ્યા” છે. રેતીને વારંવાર પીસવા છતાં તેમાંથી તેલનું ટીપું નીકળતું નથી; ખારાપાટમાં ગમે તેવા ઉત્સાહથી ખેતી કરવામાં આવે પણ તેમાંથી કાંઈ ધાન્ય નિપજતું નથી; કારણ કે તે પ્રયાસની દિશા બેટી છે.
જે પ્રયાસ જોઈએ તે કરતાં ઘણો જ ઓછો હોય અથવા નામમાત્રને હેય તે “મામુલી” છે. લાખ જનની મુસાફરી પગપાળા કે રગશિયા ગાડાવડે થઈ શકતી નથી; ખેતીનું વિરાટ કાર્ય જમીનને નખ વડે ખેતરવા માત્રથી સિદ્ધ થઈ શકતું નથી; કારણ કે તે પ્રયાસ મામુલી છે.
જે પ્રયાસમાં દિલની ઊંડી તમન્ના નથી કે મન, વચન અને કાયાનું સાચું સમર્પણ નથી તે “મુડદાલ ” છે. તે ગયેલ મૂઆના સમાચાર લાવે છે; પરાણે પ્રીત કરનારો પશ્ચાતાપને ભાગી થાય છે, કારણ કે તેમને પ્રયાસ મુડદાલ છે.
