________________
દુનિયાને સાથી પ્રાચિન ધર્મ,
65
વાસ્તવિક રીતે જોશું તે ને કાઈ પણ રીતે ખેાટુ નથી. સત્યને શોધવા માટે દરેક મનુષ્ય પ્રયત્ન કરવા જરૂરના છે તે છતાં, અમે અગાડી જણાવી ગયા છીએ તેમ, એ નથી ભુલવુ જોઇતુ કે સત્યને જાણવાના પ્રયાસમાં આપવાના ભાગ ચેડા નથી. સત્યનું સ્વરૂપજ એવુ છે કે તે ને મૂર્તિમાન કરીએ, અથવા તેને અમુક સીમા બાંધી પરિચ્છેદવાળું કરીએ કે તુરત તે અસત્ય થઈ જાય છે. સત્ય સર્વને અભીષ્ટ હાવાથી તે ખાખતમાં પૂર્ણ શેાધ ખેાળ કરવી, એ દરેક માણસનું ર્તવ્યજ છે. એજ કારણથી આ સૃષ્ટિમાંથી નવી નવી ખાખતેા, શાસ્ત્ર, વિદ્યા કે શાષ ખાળના આધારે શાધી કહાડી, તેમની જુદી જુદી રચના કે વ્યવસ્થા કરીને તેમને અપૂર્વ રૂપમાં મુવી, એ પણ મનુષ્યાનું એક કર્તવ્ય ગણી શકાય.
ވ
હમણાજ વિચાર કરવાની સ્વતંત્ર મુર્ત્તિ, જ્ઞાની મનુષ્યામાં પ્રવર્તે એમ નથી, પણ અગાઉના વખતમાં પણ એ રીત હસ્તિમાં હતી, અને તેની સાખીતીમાં ઐાધ, સાંખ્ય, વલ્લભાચાર્યે, સ્વામીનારાયણ વગેરે પચે માપણી દૃષ્ટિ આગળ તેના પુરાવા આપે છે. કાળક્રમે પરદેશીએ ત પરધર્મીએ આ દુઃખી ભૂમિ ઉપર આવવાથી આપણે આપણું। ધર્મ તથા શરીરની સ્વતંત્રતા ખાઈ અને તે સાથે વિચાર સ્વતંત્રતાની સત્તા પશુ ધટી. પૂરીથી કાળના પ્રભાવે, એજ સત્તા હમણાના વખતમાં પ્રવર્તે છે.
વિચાર સ્વતંત્રતાના આ પ્રભાવને લીધેજ અમે પણ તેને માન આપી મનના તર ંગાની બાબતે। નહી' પણ પુસ્તકા–પ્રાચિન પુસ્તકા તથા શાષ ખેાળના આધારે દુનિયાની ઉત્પત્તિ ક્યારે થઈ તે બાબતને, વિચાર કરીશ.
દુનિયાની ઉત્પત્તિ વિષે જુદા જુદા શાસ્ત્રના અભિપ્રાય એકજ ખાબતને ટેકા આપતા જણાય છે. તે એ છે કે “ વિશ્વ ના ૢિ છે. ' માહાત્મા યુદ્ધ તેા એ ખાખતમાં એટલે સુધી જણાવે છે કે વિશ્વમાં ૨ હેલી ધણી બાબતે માં કેટલીક એવી બાબતેા છે કે જે વિષે વિચાર કરતાં તેની ઉત્પત્તિને સમય, રીતિ, ક્રમ વગેરે મનુષ્યા જાણી શકતાં નથી. જૈન સિદ્ધાંત પણ સૃષ્ટિ બાબતમાં એજ રીતે જણાવે છે કે
