________________
દુનિયાના સાથી પ્રાચિન ધર્મ
ઉપાદાન કારણ વિના જગત બની શકે નહિ.
—
( ૨ ) કાઈ એમ કહેશે કે ઈશ્વરે પેાતાની શક્તિથી જંગત રચ્યું છે, ને તેની શકિતજ ઉપાદ્યાન કારણ છે, તે તેમાં પણ ધણા દેશ નજરે પડે છે:
136
એ ઈશ્વરની શક્તિથી જગત ઉત્પન્ન થયું; તે એ સવાલ ઉડેછે; કે, ઇશ્વરની શકિત, ઇશ્વરથી ભિષણે તે પછી તે જડ કે ચેતન એ માંથી એક હોવી જોઇએ. જો જડ હાયતા તે નિત્ય અનિત્ય એમાંથી
એક હાવી જોઇએ.
તે નિત્ય હાય સૃષ્ટિની પહેલાં એ શક્તિ પણ હતી,. એ સિદ્. થાયછે અને તેથી ઇશ્વર એકલાજ પ્રથમ હતા, તે ખાટું થાય
જો એમ ધારવામાં આવે કે એ શક્તિ અનિત્ય, ભિન્ન અને જડ છે, તે પછી તેના ઉપાદાન કારણરૂપ ખીજી ઇશ્વરની શક્તિ થઈ; તે શક્તિને ઉત્પન્ન કરનારી ત્રીજી શક્તિ થઈ અને એ રીતે અનવસ્થા ઋણુ આવે છે.
જો એમ ધારીએ કે એ શક્તિ ચેતન છે, અનિત્ય હાવી જોઇએ. આમાં પણ ઉપલાંજ દૂષણા
તે તે પશુ નિા કે ઉત્પન્ન થાયછે.
જો એમ ધારીએ કે ઈશ્વરની શક્તિ પ્રશ્વરથી તા સર્વ વસ્તુને ઈશ્વરજ કહેવી જોઇએ, જે તદ્દન એમ ધારવાથી સારૂં કે નરસુ, પુણ્ય કે પાપ, ન અધર્મ, સુખી તેમજ દુ:ખી વગેરે સર્વે ઈશ્વરજ ગણવાં પડશે. આસી. ઈશ્વર જગત પેદા કર્યું નથી, એ સિદ્ધ થાય છે.
અભિન્ન છે, તે અશક્ય છે; કેમકે કે સ્વર્ગ, ધર્મ કે
(૩) પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી ઈશ્વર સૃષ્ટિકતા સિદ્ધ થતા નથી.
દરેક ચીજ જે પ્રત્યક્ષ નજરે પડેછે, તેમાં તે કામ પણ માસ
