________________
૩૩
સર્વજ્ઞ સર્વજ્ઞઅતીન્દ્રિય જ્ઞાની થયેલ નથી, એમ અસર્વજ્ઞ શી રીતે કહી શકે? અને કહે તો પણ તેનું તે વચન પ્રામાણિક પરિષદમાં માન્ય પણ કેવી રીતે થઈ શકે? સર્વદેશ અને સર્વકાળનું જેને જ્ઞાન નથી, તે સર્વદેશ અને સર્વકાળમાં એક વસ્તુ નથી-એમ કેવી રીતે કહી શકે? વિસંવાદી વચનના અનુમાનથી કપિલ, બુદ્ધાદિકે અમૂક પુરૂષ સર્વજ્ઞ નથી, એમ કહી શકાય પણ કઈ પણ વ્યક્તિ સર્વજ્ઞનથી એમ અસર્વજ્ઞથી શી રીતે કહી શકાય? તેમાં પણ પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેથી અવિરૂદ્ધ એવાં અવિસંવાદી વચનેથી ભરેલાં સેંકડે શાસ્ત્રો સર્વિસના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરનાર વિદ્યમાન હોય, તેવા વખતે તે સર્વને નિષેધ કઈ પણ પ્રામાણિક પુરૂષથી ન જ થઈ શકે. શિક્ષય થાય તો સર્વક્ષય થાય- જૈનશાસ્ત્રો કહે છે કે મલિન આત્મા પણ ક્રમશઃ જ્ઞાન, તપ અને દયાદિના અભ્યાસથી નિર્મળતાને પામી સર્વજ્ઞ થઈ શકે છે. અનાદિમાન રાગાદિ દેને ક્ષય શી રીતે થાય, એમ ન કહેવું. રાગાદિ દે અનાદિમાન હોવા છતાં પ્રતિપક્ષ ભાવનાથી તેને હાસ થતો પ્રત્યક્ષ અનુભવાય છે. એજ પ્રતિપક્ષ ભાવનાના પ્રકર્ષથી રાગાદિ દોષોને સર્વ ક્ષય પણ સંભવે છે. કાંચનને મલ અને શરીરને રેગ કમશઃ નાશ પામે છે, તેમ જેને દેશ ક્ષય જે હેતુથી થાય, તે હેતુના પ્રકર્ષથી તેને સર્વક્ષય પણ થાય, એમાં લેશ માત્ર આશ્ચર્ય નથી. દોષનાશક ભાવનાઓ
રાગાદિ દોષનો નાશ કરનારી પ્રતિપક્ષ ભાવનાઓ
