________________
[
,
ક
મહેશ્વરદત્તની કથા મને જણાવે. હું તે જરૂર પૂરી કરીશ. ત્યારે પિતાએ કહ્યું કે “બેટા! તું ખૂબ ડાહ્યો અને કામગરો છે તથા
વ્યવહારમાં ઘણે કુશળ છે, એટલે મને કેઈ જાતની ફિકરચિંતા થતી નથી; છતાં બે શબ્દ કહું છું તે ધ્યાનમાં રાખજે. હવે સમય ઘણે કઠિન આવી રહ્યો છે, એટલે જોઈ વિચારીને ચાલજે અને જરૂર હોય તેટલે જ ખર્ચ કરજે. વળી આપણી ભેંસોની ખાસ સંભાળ રાખજે. મેં તેમને કેટલી મમતાથી ઉછેરી છે, તે તું બરાબર જાણે છે. અને એક વાત એ પણ લક્ષમાં રાખજે કે આપણુ.. કુટુંબમાં પિતાને શ્રાદ્ધદિન આવતાં એક પાડાનું બલિદાન દેવાય છે. તેમાં કંઈ ભૂલ થાય નહિ.”
મહેશ્વરદત્ત આ વાત અંગીકાર કરી અને પિતા મૃત્યુ પામ્યા. હવે અંત સમયે પ્રાણીઓની જેવી મતિ. હોય છે, તેવી જ પ્રાયઃ ગતિ થાય છે, એટલે મહેશ્વરદત્તને પિતા મરીને પિતાની જ ભેંસના પેટે પાડારૂપે અવતર્યો.
થોડા વખત પછી મહેશ્વદત્તની માતા પથારીએ પડી અને ઉઠવાનું અશક્ય બન્યું. તે પણ “મારે પુત્ર “મારી વહુ' “મારું ઘર” “મારાં ઢેર” “મારી લાજ આબરૂ” એમ મારું–મારૂં” કરતાં મરણ પામી, એટલે શેરીમાં કૂતરી તરીકે ઉત્પન્ન થઈ અને મહેશ્વરદત્તના ઘરની આસપાસ રહેવા લાગી.
મહેશ્વરદત્ત પિતાની શક્તિ મુજબ માતાપિતાનું ઉત્તરકાર્ય કર્યું અને જીવનનું નાવ આગળ હંકાર્યું. તે ગાંગિલાને ચાહતે હતું અને તેનાથી પિતાને સંસાર સુખી. છે એમ માનતે હતે. પણ ગાંગિલા વિષયલંપટ હતી અને
