________________
૩૦૪
શ્રી જિનભક્તિ-કપતરુ તેથી તેમાં યમ-નિયમ સિદ્ધ થાય છે. વળી નિયત જપ પૂરે કરવા માટે લાંબા સમય સુધી એક આસને સ્થિર બેસવું પડે છે, તેથી આ સિદ્ધિ પણ થાય છે, અને જપ પૂરક, કુંભક તથા રેચકના જોરણે કરવામાં આવે તે પ્રાણાયામમાં પણ સારી પ્રગતિ થાય છે. તે જ રીતે જપ કરતી વખતે ઇન્દ્રિય અને મન વિષયમાંથી સારી રીતે ખેંચાઈ જાય છે, તેથી પ્રત્યાહારને પણ અભ્યાસ થાય છે અને જપ વખતે મનની વૃત્તિઓને પ્રવાહ એક તરફ વહે છે, એટલે ધારણું પણ વિકાસ પામે છે. આ રીતે જપના અનુષ્ઠાનથી યમનિયમાદિપૂર્વક યુગનાં છ અંગે સિદ્ધ થાય છે, તેથી ધ્યાનની ગ્યતા આવે છે કે જેનું વર્ણન હવે પછીના પ્રકરણમાં કરવામાં આવ્યું છે.
* જપના તેર પ્રકારોમાં પુરક, કુંભક તથા રેચકનાં ધોરણો કરવાનું વિધાન છે. શ્રી સિંહતિલકસૂરિએ આ તેર પ્રકારો મન્નાધિરાજ રહસ્યમાં જણાવેલા છે.
