________________
૨૧૭
અને બગાસું ખાતે તે ઉર્યો. તેની પાસે તાપસને બેઠેલ દેખે, આથી મિત્રાનંદે બહુમાન પૂર્વક તેને નમસ્કાર કર્યો. તાપસે સર્પ કરડયાની તેને વાત કરી, તેથી ફરી પણ તેણે નમસ્કાર કર્યા, અને કીધું કે તમે મારા ઉપર મેટો ઉપકાર કર્યો છે, જે આવા મરણકથા મને છેડા ! આ રીતે યાચિત વાર્તાલાપ કરીને તાપસ પિતાના આશ્રમમાં ગયો. મિત્રાનંદ પણ અહે દારૂણ વિધિનું પરિણામ દેશાંતરમાં ભમવાથી પણ ઓળંધી શકાતું નથી. કેમકે-મરણથી ભય પામીને નાઠેલ છતાં મરણ કષ્ટ મનુષ્યરહિત આ વનમાં પણ મને આવી પડયું? પણ પરમભાગ્યે આ ઋષીએ અનાથમાં વાત્સલ્ય કરીને ટાળ્યું. હવે તે મિત્રના વિરહથી તપી ગયેલા મનને શાંત પાડું એમ ચિંતવીને પાટલીપુત્ર નગરની સન્મુખ જવા લાગ્યા. વચમાં તેને ભીલાએ પકડ, અને એક સાર્થવાહને વેચાતે આવે તે પણ મહાન સાથે સાથે સ્વદેશ આવતે ઉજજે નગરી પહોંચે. સાથેવાતું બહાર પડાવ નાંખે. મિત્રાનંદે રાતને સમય મેળવીને ત્યાંથી નાઠે. ભયભીત બની નગરીમાં ખાળાદ્વારથી ખાળમાં પેઠે. દરેક દીવસે નગરીમાં ચેરના ઉપદ્રવે કરી કે પાયમાન થએલ કેટવાળે તેને દેખે. આ ચેર છે, એમ જાણી રે ભરાઈને કટવાળે તેને પકડયો, અને બાંધ્યું. અહો વિધિનો દારૂણ પરિણામ છે, પુરૂષાથી ન પણ રેકી શકાય તેવો છે, બુદ્ધિએ પણ ખાળી ન શકાશે, અને શસ્ત્રો પણ આમાં કામ ન આવ્યાં, મંત્રે પણ ઉપયોગ ન બન્યા, બંધુઓનું શરણ પણ મળ્યું નહિ, દ્રએ કરી અને દેશાટને કરી રક્ષણ ન કરી શકાયું, સમુદ્ર ઉલંઘન અને રસાતલમાં પ્રવેશ અને સુરાસુરની સહાય પણ કામ ન આવી. આ
