________________
માંડવગઢની જાન
૨૫૯
નગરશેઠે કહ્યું: “આ ગામમાં સહુ પિતા પોતાના વ્યવસાયથી જીવે છે. દેવમંદિરે એમના ભાવિકેથી શોભે છે. દાનનો મહિમા અહીં ઘણે છે, પણ એથીયે વધારે મે મહિમા તે દાન દેવું કે લેવું જ ન પડે એવી રહેણીકરણને છે. આપ આમ કરેઃ આ થાળ અમારા શહેરની વચમાં મૂકી દે; જે કઈને એની જરૂર હશે તે એ લઈ જશે.”
આમ એ મોતીભર્યો થાળ શહેરની મધ્યમાં મુકાયે, આબનાં મોતી ઉપર રસ્તાની ધૂળ ચડવા માંડી, તોય એ થાળ ત્યાં જ પડયો રહ્યો. આવું હતું માંડુગઢ–જ્યાં દાન લેનાર પણ કઈ મળતું નહિ !
ને આવા માંડુગઢ સમોવડું નગર કચ્છની ભૂમિ ઉપર વસાવીને માંડુંગઢના મહેમાને પણ રંગ રાખ્યું હતું. કચ્છમાંય વસતી પરેશાન હતી, અનેક જાતના જુલમ નીચે કચડાતી હતી. સાંજની સવાર
ક્યારે પડશે કે સવારની સાંજ કેવી પડશે, એની ચિન્તામાં એ જીવતી હતી. એવી વસતીની વચમાં એક ગઢ બંધાયો હતે.
એ ગઢમાં જે આવે એને આદર થત હતા, એને આવકાર મળતું હતું. ત્યાં ઉદ્યોગ પણ ખીલ્યું હતું. રણની ચોપાટને નાકે, દરિયાના સાત શેરડાને નાકે આવું ગામ બંધાયું હતું.
એ ગામ તે ભદ્રેશ્વર, ભદ્રાવતી. સાચી વાત, આવા ગઢનું નામ ભદ્રાવતી જ હોય ને બીજુ વધારે શુભ નામ હેય પણ શું ?
એ ગઢની રાંગ ઉપરથી બહાર નજર કરતાં, ચાર–આઠ ભાઈઓને તસુ તસુ જેટલી ભૂમિ માટે એકબીજાના દીકરાઓને કાપતા, એકબીજાનાં ગામ-ગામડાં સળગાવતા લેકે જોતાં; એના દરિયામાં સંઘારનાં લૂંટારાં વહાણો ભમતાં.
ને આવાનગરને બાંધનારો આજે માંડુગઢના વ્યાવહારિકની વરજૂની બનેલી પ્રતિજ્ઞાને પૂરી કરીને જાન જોડીને આવતો હતો; ને એવી જાનમાં ભયંકર નામ ધરાવનારાઓ પણ બકરાં જેવાં થઈને આવતા હતા; સંહારના શોખીને શાંતિ અને ધર્મના કામે આવતા હતા!
