________________
૧૭૬ અર્થ : હે ભગવંત ! પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : આલોચના આદિ પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા વડે જીવ પાપકર્મની વિશુદ્ધિને એટલે પાપરહિતપણાને ઉત્પન્ન કરે છે, જ્ઞાનાચાર આદિ અતિચારને શોધવાથી અતિચાર રહિત થાય છે, તથા સમ્યફ પ્રકારે પ્રાયશ્ચિત્તને અંગીકાર કરતો અને માર્ગને એટલે જ્ઞાનની પ્રાપ્તિના હેતુરૂપ સમ્યક્તને અને માર્ગના ફળને એટલે જ્ઞાનને શુદ્ધ કરે છે, જો કે સમ્યક્ત અને જ્ઞાન એકી વખતે જ પ્રાપ્ત થાય છે. તો પણ જેમ પ્રકાશનું કારણ પ્રદીપ છે તેમ જ્ઞાનનું કારણ સમ્યક્ત છે એમ જણાવવા માટે આ પ્રમાણે કહ્યું છે. તથા આચારને અટલે ચારિત્રને અને આચારના ફળને એટલે મોક્ષને આરાધે છે–સાધે છે. ૧૬-૧૮.
પ્રાયશ્ચિત્ત ક્ષમાપનાથી થઈ શકે છે તેથી હવે ક્ષમાપના કહે છે – खमावणयाए णं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
खमावणयाए णं पल्हायणभावं जणयइ, पल्हायणभावमुवगए अ सव्वपाणभूअजीवसत्तेसु मित्तीभावं उप्पाएइ, मित्तीभावमुवगए आवि जीवे भावविसोहिं काऊण निब्भए भवइ ॥१७૨૧
અર્થ : હે ભગવંત ! ક્ષામણા વડે એટલે કાંઈ પણ દુષ્કૃત કર્યા પછી આ મારા દુષ્કતની તમે ક્ષમા કરો” એમ ખમાવવા વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે અર્થાત્ કયો ગુણ ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : ખમાવવા વડે જીવ ચિત્તની પ્રસન્નતાને ઉત્પન્ન કરે છે, અને ચિત્તની પ્રસન્નતાને પામેલો જીવ સર્વ પ્રાણ–બે, ત્રણ અને ચાર ઇંદ્રિયોવાળા, ભૂત–વનસ્પતિકાય, જીવ–પંચેંદ્રિયો અને સત્ત્વ–બાકીના જીવો, એ સર્વ પ્રત્યે પરહિતના ચિંતવનરૂપ મૈત્રીભાવને ઉત્પન્ન કરે છે, તથા મૈત્રીભાવને પામેલો એવો પણ જીવ રાગદ્વેષના અભાવરૂપ ભાવવિશુદ્ધિને એટલે ચિત્તવિશુદ્ધિને કરીને નિર્ભય થાય છે–સમગ્ર ભયના કારણરૂપ કર્મબંધનો અભાવ થવાથી ભય રહિત થાય છે. ૧૭-૧૯.
