________________
રાજર્ષિ પ્રસન્નચન્દ્ર
[૧૩૭] આંતરશુદ્ધિ તે બાહ્ય શુભ વ્યવહાર ઉપર જ મુખ્યત્વે અવલંબે છે.
જે બાહ્ય વ્યવહાર અશુભ હેય તે આંતરવૃત્તિઓ અશુભ થયા વિના રહે નહિ.
જેને અંતર શુદ્ધ કરવું છે એને અંતરની મલિનતાઓ જાણવી પડશે. બાહ્ય આચાર વિના એ મલિનતાઓ જલદી પ્રગટ થતી નથી. ખાબોચિયાનું જલ ઉપર ઉપરથી શુદ્ધ જ દેખાય છે પણ
જ્યારે કઈ માણસ તેમાં પથ્થર નાખે છે ત્યારે જ તેની નીચે દબાઈ રહેલો કચરો ઉપર દેખાઈ આવે છે. આ જ રીતે નિમિત્ત પામવાથી મલિનતાઓ પ્રગટ થાય છે.
જે અંતરમાં ધર્મળ–રહેલો હોય તે ઉપવાસ કરવાથી બહાર નીકળી આવે; જે અંતરમાં અરુચિભાવ હોય તે કિયા કરવાથી તે પ્રગટ થઈ જાય.
આમ તમામ બાહ્ય વ્યવહારે અંદરના ગુપ્ત દોષને જ કરી આપે છે. પછીથી મુમુક્ષુ આત્માની ફરજ તે એ દેશને પ્રગટ કરવાની રહે છે.
દેષ પ્રકટ કરતાં વ્યવહારને ફગાવી દેવાની માન્યતા રોગ્ય નથી. ઉપવાસથી ક્રોધ વ્યક્ત થતાં ઉપવાસને તિરસ્કાર વાજબી નથી. ઉપવાસ તે ઉપકારી છે કે જેણે એક ગુપ્ત દેશને પ્રગટ કરી આપ્યું. - જ્યારે મુખ ઉપરને ડાઘ આરસી બતાવે છે તે વખતે ડાઘ જ દૂર કરવામાં આવે છે; આરસીને તે ઉપકારી માનવામાં આવે છે. ડાઘ બતાવનારી આરસીને દંડથી કઈ ભાંગી નાખતું નથી. ટૂંકમાં, આંતરશુદ્ધિ કરવી હોય તે અશુદ્ધિઓ જાણવી જોઈએ. અશુદ્ધિઓને પ્રગટ કરવા માટે તે બાહ્ય શુભ આચારેનું પાલન અનિવાર્ય છે.
વળી જે કદી પણ આંખેથી દેવાંગનાને જેતે નથી એના મનમાં કદી પણ દેવાંગનાને વિચાર પણ જાગતું નથી, જે કદી પણ માંસ ખાતો નથી, એને સ્વપ્નમાં પણ માંસાહાર કર્યાનું
