________________
દુવિધામેં દેને ગઈ! : ૨૭૭ મહારાજ વ્યાકુળ ચિત્તે રાજસભામાંથી ચાલ્યા ગયા. પણ એમના ક્રોધને વૃદ્ધિગત કરે તેવું કંઈ ઈંધન ન મળવાથી શાન્તચિત્ત બનતા ચાલ્યા. જેમ જેમ શાન્તચિત્ત બનતા ગયા, તેમ તેમ એમને નિર્બળતા દાખવવા લાગી. ક્રોધ વખતે જે અપ્રતિસ્પધેય લાગતા તે શાન્તિમાં સાવ સામાન્ય ભાસતા. એ વિચારી રહ્યા
“મેં ધર્મોપદેશ સાંભળ્યા છે, એટલે મન કમજોર થઈ ગયું છે. ક્રોધ એ ચંડાલ છે, એમ સાંભળી સાંભળીને મારું પૌરુષેય હણાઈ ગયું છે. “મસ્યગલાગલ ન્યાયની ફિલસૂફી સાંભળી મારી દ્રશક્તિ શાન્ત થઈ ગઈ છે. ન જાણે કેમ મારા મંત્રીઓ, મારા અમાત્યે ને મારી સેનામાં પણ યુદ્ધખેલનના ઉત્સાહની રેખાઓ દષ્ટિગોચર થતી નથી! હું પોતે કાયર નથી, છતાં કમજોર જરૂર બનતે ચાલ્યો છું. શસ્ત્ર કરતાં શાસ્ત્રોમાં સરવાળે વધુ શક્તિ લાગે છે.”
અવનિપતિ સુખશય્યા પર પડ્યા, પણ શાન્તિ ન લાધી. સ્ત્રીઓ તરફથી તેમનું ચિત્ત ફરી ગયું હતું. ખાનપાનમાં પૂર રસ રહ્યો ન હતો. સુખદ ને ગાઢ નિદ્રા તો ક્યાંથી નસીબમાં હેય ! એમણે સહસા નિર્ણય કર્યો ?
કાલે જ વત્સદેશ પર ચડાઈ કરી દેવી.”
સુખશય્યા પરથી ઊઠીને અવન્તિપતિ બહાર આવ્યા. દાસીઓ વીંઝણે લઈને દોડી આવી. તે સહુને લાલ આંખ બતાવી ડારી દીધી. દાસીએ અંદર ચાલી ગઈ.
“મારે મંત્રીની પણ સલાહ લેવી નથી. રાજસભાને
