________________
ટર : મત્સ્ય–ગલાહ
स्त्रियाश्चरित्र पुरुषस्य माग्य
देवो न जनाति कुतो मनुष्यः । પુરુષનું ભાગ્ય ને સ્ત્રીનું ચરિત્ર દેવ પણ જાણતા નથી, તે પુરુષની શી મજાલ કે તે જાણે!
રાજા વિચારતો ગયો તેમ તેમ એના મનમાં છુપાયેલી છેષ ધૂધવાવા લાગ્યા. એનાં ગૂંચળાં રાજ શતાનિકના મનને વધુ ને વધુ વ્યગ્ર બનાવવા લાગ્યાં. સંસારની એ ખૂબી છે કે કામી કામદષ્ટિથી જ, લોભી લેભદષ્ટિથી દુનિયાને મૂલવે છે! યેગી ચગીની દષ્ટિએ-ને રેગી રેગીની દૃષ્ટિએ ! ગીને મન ગમે તેવું સૌંદર્ય હાડ-ચામ માત્ર માળો , ત્યારે ભેગીનું જગત એમાં કંઈ કંઈ ભાળે છે. એ વેળા ભેગીને મન સંયમ કે પવિત્રતા જેવી વસ્તુ સંસારમાં સંભવી શકે તે મનુષ્ય હશે હશે એ પાળી શકે, તેની કલ્પના કરવા માટે પણ એનું મન અશક્ત હોય છે. ભૂખ્યા અખાજ ખાય, એ એની માન્યતા; અખાજ ગમે તેવી ભૂખ હોય તો પણ ખવાય, એ વાત એને ન સમજાય.
રાજા વિચારની ઊંડી અતલ ખીણમાં સરત ચાલે. એને યાદ આવ્યું, પેલું શાસ્ત્રવચન !
“સ્ત્રીને કામ છાણા જેવો છે; પ્રગટયા પછી બુઝાવ સહેલ નથી.
પુરુષને કામ લાકડા જેવો છે. જલદી પ્રગટે છે, જલદી બુઝાય છે.
“ સ્ત્રીને કામ પુરુષથી આઠગણે છે!”
અરે, જે એમાં સત્ય હોય તે મને એક પુરુષને સે રાણીઓથી સંતોષ નથી, તે આઠગુણ વધુ કામવાળી સ્ત્રીને
