________________
વસ્તુપલનું વિદાયથી
त्यागाः कुड्मलयन्ति कल्पविटपित्यागक्रियापाटवं कामं काव्यकलापि कोमलयति द्वैपायनीयं वचः । बुद्धिधिक्कुरते च यस्य विषणां चाणक्यचिन्तामणः सोऽयं कस्य न वस्तुपालसचिवोस: प्रशंसास्पदम् ॥
–નરેન્દ્રપ્રભસૂરિકૃત અલંકારમહોદધિ सत्कविकाव्यशरीरे दुष्यदगददोषमोषणैकमिषक् । मीवस्तुपालसचिवः सहृदयचूडामाणिर्जयति ॥
–સોમેશ્વરકૃત ઉલ્લાઘરાઘવ બાલ મૂળરાજ, ભીમદેવ બીજે, લવણપ્રસાદ, વિરધવલ અને વિસલદેવને કાળ–વિક્રમના તેરમા સિકાને ઉત્તરાર્ધ અને ચૌદમા સૈકાનો પ્રારંભકાળ–એ ગૂજરાતમાં સંસ્કૃત વિદ્યાના વિલાસનો કાળ છે. વિરધવલ અને વીસલદેવ તે માળવાના પ્રસિદ્ધ રાજાઓ મુંજ અને ભેજની જેમ પિતાની સભામાં પંડિતો રાખતા. પણ આ યુગમાં વિદ્યાપ્રચારને સૌથી વધુ વેગ મળ્યો હોય તે તે ધોળકાના રાણા વરધવલના મંત્રીઓ વસ્તુપાલ-તેજપાલ તરફથી. આ સમયની સાહિત્યપ્રવૃત્તિમાં વસ્તુપાલની પિતાની પ્રેરણા ઘણે મોટે અંશે કારણભૂત બની છે.
વસ્તુપાલ એક વીર યોદ્ધો અને નિપુણ રાજપુરુષ હોવા ઉપરાંત સાહિત્યરસિક, સાહિત્યવિવેચક અને કવિ પણ હતા. શ્રીકૃષ્ણ
