________________
....લંકા વિજય... ભ૮-૪
આપત્તિ જ ન આવે પણ આપત્તિ વિના ધર્મ નથી. આપત્તિ માત્રથી ગભરાનારો પૂરો ધર્મ કરી શકે નહિ.
શાસ્ત્રકારોએ પ્રણિધાન અને પ્રવૃત્તિ બે કહીપછી વિધ્વજય કહતું. અને વિધ્વજય પછી સિદ્ધિ તથા વિનિયોગની વાત કરી. ધર્મ કરવાનો નિશ્ચય કર્યો, ધર્મની પ્રવૃત્તિ ય આદરી, પણ વિઘ્ન આવ્યું એટલે પાછા ભાગ્યા તો સિદ્ધિ થાય શાની ? આવતી આપત્તિઓને હસતે મુખે સહવાની ધર્મીએ તાકાત કેળવવી જોઈએ. ઉપસર્ગ-પરિષહ સહા વિના કાંઈપણ વેશ્યા વિના કર્મક્ષય થાય? કર્મક્ષય માટે મનવચન-કાયા ઉપર કાબુ મેળવવો પડે અને એ આપત્તિરૂપ લાગે છે. પણ તેવો કાબુ મેળવ્યા વિના કર્મક્ષય થાય નહિ અને કર્મક્ષય વિના મુક્તિ પણ ન જ થાય. તમો આપત્તિ સહો તો છો, પણ મોક્ષ મેળવવાના ઈરાઘથી જ્ઞાનીની આજ્ઞા મુજબ વર્તતા, આવતી આપત્તિ સહો તો કલ્યાણ થાય.
દેવનું નિવેષે આગમન, પૂર્વભવ કથન,
રતિવર્ધન રાજાને જાતિસ્મરણ આ દેવ થયો, તે એમને એમ થયો ? પૂર્વભવમાં સંયમનું પાલન આપત્તિથી ગભરાયે થયું હશે ? આપત્તિ સારી રીતે સહી લીધી તો દેવી ભોગ સામગ્રી મળવા છતાં પણ વિરક્તિ ટકી રહી. અવિરતિમાં વિરક્તિ ન હોય એવો નિયમ નહિ. અવિરતિ જો સમ્યગદૃષ્ટિ હોય તો તેનામાં અવિરતિ છતાં વિરક્તિ જરૂર હોય. આ દેવ અવિરતિ છતાં પણ વિરક્તિવાળો હતો એથી પોતાના પૂર્વભવના ભાઈને અને સહચારી મુનિને પ્રતિબોધ પમાડવાની તેને બુદ્ધિ સુઝી. આપણે જોઈ ગયા કે દેવ-મુનિનું રૂપ ધારણ કરીને રતિવર્ધન રાજાની પાસે આવ્યો, રતિવર્ધન રાજાએ મુનિધારી તે દેવને આસન આપ્યું અને તે આસન ઉપર મુનિરૂપે આવેલ દેવ બેઠો. દેવ રાજાને ઉપદેશ આપવાનું પસંદ કરતો નથી. એને તો રતિવર્ધન રાજાને તેની ખરી દશાનું ભાન કરાવવું છે. ખરી દશાનું
