________________
૧૪
વૈરાગ્યકલ્પલતા ભાગ-૨ શ્લોકાર્ચ -
આગંભવિતવ્યતા સ્વઈષ્ટ અર્થને કરે છે. ક્યાંય પણ અન્યની અપેક્ષા રાખતી નથી. બીજા પણ હેતુઓ=ભવિતવ્યતા સિવાય પુરુષકાર વગેરે અન્ય હેતુઓ, તેને=ભવિતવ્યતાને, અનુવર્તન પામે છે. જે કારણથી કહેવાયું છે. શું કહેવાયું છે તે આગળના શ્લોકમાં બતાવે છે. II૧૮૪ll શ્લોક :
बुद्धिरुत्पद्यते तादृग, व्यवसायश्च तादृशः ।
सहायास्तादृशा ज्ञेया, यादृशी भवितव्यता ।।१८५।। શ્લોકાર્ચ -
બુદ્ધિ તેવી ઉત્પન્ન થાય છે અને વ્યવસાય તેવો થાય છે. સહાય સામગ્રી તેવી જાણવી જેવી ભવિતવ્યતા છે.
સામાન્ય રીતે ભવિતવ્યતા આદિ પાંચ કારણો કાર્યના સાધક છે તોપણ ભવિતવ્યતા બલવાન હોય ત્યારે તે પોતાનું ઇષ્ટ કાર્ય સાધે છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે જ્યારે જીવની ભવિતવ્યતા સારી કે ખરાબ હોય છે ત્યારે જીવને બુદ્ધિ તેવી ઉત્પન્ન થાય છે. જીવ દ્વારા તેવો જ પ્રયત્ન થાય છે અને તેવા પ્રયત્નને સાધવામાં સહાયક સામગ્રી પણ તેવી જ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી જ અવ્યવહારરાશિમાંથી નીકળવા માટેની જે જીવોની ભવિતવ્યતા હતી તે જીવોને જ તે પ્રકારની બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે જેથી કંઈક શુભઅધ્યવસાય કરીને અવ્યવહારરાશિમાંથી બહાર નીકળે છે. II૧૮પા શ્લોક :
अस्तीयं भवतो भद्रेत्युक्ते शक्रोऽपि हृष्यति ।
न भद्रेयमिति प्रोक्ते, कम्पते भयविह्वलः ।।१८६।। શ્લોકાર્ચ -
આ=ભવિતવ્યતા, તારી ભદ્રા છે એ પ્રમાણે કહેવાય છતે શક્ર પણ હર્ષિત થાય છે. આ=ભવિતવ્યતા, ભદ્રા નથી એ પ્રમાણે કહેવાય છતે ભયવિહ્વલ એવો શક્ર પણ કાંપે છે. II૧૮૬ll
