________________
૩૪
જૈન ઈતિહાસની ઝલક નિકેતને છે, અને આધિ-વ્યાધિ-ઉપાધિથી જીવને મુક્તિ આપનારાં મેક્ષમંદિરે છે.
પ્રાચીન કાળમાં આપણું દેવમંદિરે એ જ આપણું સામાજિક કાર્યનાં સભામંડપ હતાં. દેવમંદિરે જ આપણું વિદ્યાગ્રહ હતાં. દેવમંદિરે જ આપણું અતિથિભવને હતાં. દેવસ્થાને જ નાટયગૃહ, ન્યાયાલયે અને ધર્માધિકાને હતાં. આપણું સર્વ પ્રકારની રાષ્ટ્રીય, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિનાં કેન્દ્રો આપણું આ દેવમંદિરે જ હતાં. અને તેથી આપણું પૂર્વપુરુષોએ દેવમંદિરની રચના અને રક્ષા કરવામાં મનુષ્યજન્મની કૃતકૃત્યતા માની છે. સમ્રાટથી લઈ સાધારણમાં સાધારણ પ્રજાજનની જીવનની મહત્તાકાંક્ષાનું એ એક લક્ષ્યસ્થાન માનવામાં આવ્યું છે. પરંતુ વર્તમાનમાં, માત્ર જેને સિવાય ઈતર હિંદુઓમાં આ ભાવના ઘણી શિથિલ થઈ ગઈ છે; અને,જેમ ઉપર સૂચન કર્યું છે તેમ, પિતાનાં દેવસ્થાનોની રક્ષા કરવામાં જેને જેટલા જાગ્રત રહ્યા છે તેટલા જૈનેતરે નથી રહ્યા. દેવમંદિરની પવિત્રતા સાચવવા જૈનએ જે ઉદારતા બતાવી છે ને ભાવના કેળવી છે, તેને અન્ય ધર્મીઓમાં ઘણે ભાગે અભાવ દેખાય છે; અને તેથી જ જૈનના મુકાબલામાં ઈતર હિંદુ દેવમંદિરે આજે આપણે આવા સમૃદ્ધ અને ધર્મશીલ દેશમાં પણ, અનેક રીતે મહત્ત્વહીન અને અસ્તવ્યસ્ત દશામાં પડેલાં હોય તેવાં દેખાય છે. પંચાસર પાશ્વનાથનું પ્રાચીન મંદિર
ઠેઠ વનરાજના રાજ્યાભિષેક સમયે સ્થપાયેલું પાટણમાંનું પંચાસરપાર્શ્વનાથનું જૈન મંદિર આજે પણ જ્યારે દેશદેશાંતરેના હજારે યાત્રીએને આકર્ષી રહ્યું છે, ત્યારે ચૌલુક્ય ચક્રવર્તીઓએ સ્થાપેલાં અને આખીય ગુર્જર પ્રજાનાં રાષ્ટ્રમંદિરે ગણાય તેવાં સેમેશ્વરપ્રાસાદ' અને ત્રિપુરુષપ્રસાદ” જેવાં મહાન શિવાલયના અસ્તિત્વની પણ દેશવાસીએને કશી ખબર રહી નથી. દેશમાં વસતા લાખે શિવધર્મીઓ
