________________
ગુજરાતને જનધર્મ
૨૭ વર્ગને ઘણે મેટો ભાગ જૈનધર્મ પાળનારે છે. ગુજરાતના ગામડે ગામડે જૈન વાણિયા પિતાની સામાજિક અને વ્યાપારી પ્રતિષ્ઠા ઠેક પ્રાચીન કાળથી આદર્શ રીતે જમાવી બેઠેલા જોવામાં આવે છે. મહાજને, મુત્સદ્દીઓ, નગરશેઠ, મંત્રીઓ વિદ્વાન વગેરે
ગુજરાતને જૈન વણિક એ “રાષ્ટ્રને મહાજન' છે; અને ખરેખર ભૂતકાળમાં એણે પોતાનું એ પદ અનેક રીતે સાર્થક કરી બતાવેલું છે. અણહિલપુરની સ્થાપનાના દિવસોથી લઈ આજ સુધીના ગુજરાતના સામાજિક અને રાજકીય ઈતિહાસનું જે સિંહાવકન આપણે કરીએ તો આપણને જણાશે કે આ બાર સૈકા જેટલા સમયમાં ગુજરાતની વણિક પ્રજામાંથી અગણિત મુત્સદ્દીઓ, મંત્રીઓ, કારભારીઓ, સેનાપતિઓ, યોદ્ધાઓ, વ્યાપારીઓ, દાનેશ્વરે, વિદ્વાને, કળાપ્રેમીઓ, ત્યાગીઓ અને પ્રજા પ્રેમીઓ પેદા થયા છે. એમની નામાવલી આંગળીઓ વડે ગણાય તેવી નજીવી નથી; એ મહાજનેની સંખ્યા સેંકડોની નથી પણ હજારની છે.
આ બારસો વર્ષ જેટલા મહાયુગમાં ગુજરાતની સાર્વભૌમ સત્તા ધરાવનારી રાજધાનીએ બે થઈ: પ્રથમ અણહિલપુર અને બીજી અમદાવાદ. અણહિલપુરને પ્રથમ નગરશેઠ વિમલ પોરવાડ જાતિને વણિક જૈન હતો; અને અમદાવાદને વિદ્યમાન નગરશેઠ પણ ઓસવાલ જાતિનો વણિક જૈન છે. ગુજરાતનાં આ બે પાટનગરના આ આદંત શેઠોની વચ્ચે બીજા સેંકડો શેઠે થઈ ગયા, જે ઘણા ભાગે જૈનધર્મ પાળનારા હતા. કાળના મહાપ્રવાહ સામે ગુજરાતના ચક્રવતી હિંદુ સમ્રાટ અને મુસલમાન બાદશાહનાં સંતાને નામપૂરતી પણ પિતાની ગાદી સાચવી શક્યા નથી; પણ આ વણિકપુત્ર પિતાની ગાદી આજ સુધી અખંડરૂપે સાચવી શક્યા છે અને એ જ એમની અદ્ભુત વ્યવહારકુશળતાની નિશાની છે.
અણહિલપુરના સ્વજાતીય સમ્રાટે ગયા અને દિલ્લીના વિધમી
