________________
૩૭) ગુજરાતના જૈનધર્મ
મેં મારા આજના વ્યાખ્યાનને વિષય ગુજરાતના જૈનધમ ’ એ રાખ્યા છે. જૈનધર્માંના આધુનિક સ્વરૂપથી તે આપ બધા સારી પેઠે પરિચિત હશે જ. તેથી સ્વાભાવિક રીતે જ એવું મનમાં થાય કે જૈનધર્મ વિષે વળી ખાસ વ્યાખ્યાન આપવા જેવું શું હેાઈ શકે ? પણ મારા ઉદ્દેશ અહીં જૈનધર્મના વર્તમાન જીવન વિષે કાંઈ ખાસ કહેવાના નથી; પણ ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ એના ભૂતકાલીન વ્યક્તિત્વ વિષે કેટલીક મીમાંસા હું કરવા ઇચ્છું છું. જૈનમે ગુજરાતમાંના સંસ્કૃતિજીવનમાં કવા અને કેટલા કાળા આપ્યા એ વિષે ખુદ જૈનેને પણ કશી વિશેષ કલ્પના નથી તેા જૈનેતરાને તે। તે કયાંથી જ હાય !
6
*
*
*
જૈનધમ નું વિશિષ્ટ કેન્દ્રઃ ગુજરાત
ગુજરાત એ જૈનધર્મીનું આજે વિશિષ્ટ કેન્દ્રભૂત સ્થાન છે. જૈતાની સ ંખ્યા અને શક્તિ જેટલી ગુજરાતમાં દેખાય છે, તેટલી હિંદુસ્તાનના ખીન્ન પ્રદેશામાં નથી દેખાતી. જેતેની ધાર્મિક અને સામાજિક એવી બધીય પ્રવૃત્તિઓમાં જે જાગૃતિ ગુજરાતમાં દેખાય છે તે બીજા કાઈ પ્રદેશમાં નથી જણાતી. જૈન દૃષ્ટિએ ગુજરાતને આવું અગ્રેસરત્વ વમાનકાળમાં જ પ્રાપ્ત થયું છે એમ નથી; એને પ્રુતિહાસ ગુજરાતના પ્રજાકીય વિકાસના ઇતિહાસ જેટલા જ જૂને છે. ગુજરાતના પ્રાચીન સાંસ્કૃતિક વિકાસનેા અને જૈનધમના વિકાસને પરસ્પર અગત્યના ગાઢ સંબંધ રહેલા છે. ગુજરાતે જૈનધર્મીના વિકાસમાં
